تبارشناسی روایات قصار تحف العقول

کتاب تحف العقول عن آل الرسول (ص) اثر حسن بن شعبه حرانی دربردارنده روایات طوال و قصار رسول خدا (ص) تا امام حسن عسکری (ع) است که مشخصه اصلی آن ها ارسال در سند است. افزون بر ارسال اسانید، مطابق تصریح مولف، جملات حکیمانه هم سنخ با روایات ایمه (ع) نیز در این کتاب نقل شده و مولف آن ها را به ایمه (ع) نسبت داده است. استناد این اقوال به ایمه (ع)، ضرورت بازیابی این دسته از روایات و تبارشناسی آن ها در جهت تعیین وضعیت آن ها را روشن می سازد. به همین منظور در این مقاله 638 روایت قصار حضرت علی (ع) تا امام حسن عسکری (ع) در تحف العقول جمله به جمله بررسی شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد در انتساب دوازده روایت از مجموع روایات قصار تحف العقول به ایمه (ع) شواهد متقنی وجود ندارد. بعضی از این عبارات در قالب حکمت هایی از حکما، شاعران، زاهدان است یا از سوی راوی مجهول در دیگر مصادر ثبت شده است. بعضی دیگر نیز، نقل تاریخی یا ضرب المثلی است که به امام (ع) نسبت داده شده است. همچنین بیش از 14درصد روایات، پیشینه ای در منابع موجود ندارند و برای اولین بار در تحف العقول نقل شده اند. مقاله حاضر به روش توصیفی در صدد ریشه یابی تاریخی روایات تحف العقول است.