بررسی تنوع محصولات زراعی و باغی در استان زنجان

کشاورزی بزرگ ترین استفاده کننده از تنوع زیستی محسوب می شود که امنیت غذایی در سطح جهان به آن وابسته است. در این مطالعه به بررسی وضعیت تنوع زیستی کشاورزی در شهرستان های استان زنجان بر اساس تفکیک محصولات زراعی و باغی پرداخته شد. ابتدا سطح زیر کشت و نوع محصول کشت شده در هر شهرستان از آمارنامه وزرات جهاد کشاورزی و سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان استخراج شد. داده های هواشناسی نیز از اداره کل هواشناسی استان زنجان در طی دوره آماری 15ساله تهیه گردید. سپس انواع شاخص های تنوع زیستی محاسبه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار شاخص شانون در محصولات زراعی (14/2) مربوط به شهرستان خرمدره و کمترین آن (87/0) در خدابنده و در محصولات باغی نیز بیشترین مقدار این شاخص مربوط به شهرستان طارم (92/1) و کمترین آن مربوط به خرمدره (62/0) تعلق دارد. از نظر شاخص سیمپسون هم بیشترین مقدار در محصولات زراعی و باغی به ترتیب مربوط به خرمدره (83/0) و طارم (81/0) و کمترین مقدار آن به ترتیب مربوط به شهرستان های خدابنده و خرمدره (34/0) بود. از نظر شاخص برگر- پارکر نیز بیشترین مقدار محصولات زراعی و باغی به ترتیب مربوط به خدابنده (80/0) و خرمدره (79/0) و کمترین مقدار آن نیز در هر دو نوع محصولات زراعی و باغی مربوط به شهرستان طارم بود که به ترتیب برابر با 26/0 و 25/0 می باشد. از نظر شاخص یکنواختی نیز بیشترین مقدار در محصولات زراعی و باغی به ترتیب در شهرستان های خرمدره، ماه نشان و ابجرود و کمترین مقدار در شهرستان های ابهر و خرمدره به دست آمد. شهرستان های ابهر و ابجرود و شهرستان های ماه نشان و زنجان به ترتیب در محصولات زراعی و باغی بیشترین تشابه سورنسون را دارا بودند. در ارزیابی ارتباط شاخص های تنوع زیستی با وضعیت اقلیمی مشخص گردید در بخش محصولات زراعی، شاخص غنای گونه ای با توجه به قرار گرفتن در راستای بردار بارش و رطوبت نسبی تحت تاثیر این عوامل قرار می گیرد، اما در بخش محصولات باغی این شاخص به شدت تحت تاثیر دمای کمینه و رطوبت نسبی می باشد. نمودار دو بعدی آنالیز افزونگی (RDA) نشان می دهد که اکثر شاخص های تنوع زیستی در بین محصولات زراعی و باغی همبستگی بیشتری با دمای بیشینه و رطوبت نسبی دارند. به طور کلی، در برخی از شهرستان هایی که تنها یک یا دو گونه زراعی و باغی غالب