اثرات کاربری و شیب زمین بر کیفیت فیزیکی، مکانیکی و هیدرولیکی خاک در گردنه حیران، استان اردبیل

کیفیت فیزیکی، مکانیکی و هیدرولیکی خاک در اراضی شیب دار با کاربری های مختلف در جهات و موقعیت های شیب متفاوت، یکسان نیست. این پژوهش با هدف مقایسه برخی پارامترهای کیفیت خاک در اراضی شیب دار واقع در گردنه حیران استان اردبیل صورت گرفته است. برای این منظور آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اول شامل دو کاربری جنگلی و مرتعی، فاکتور دوم شامل دو جهت شیب شمالی و جنوبی و فاکتور سوم شامل سه موقعیت شانه، پا و پنجه شیب بودند. تعداد 48 نمونه خاک دست خورده و دست نخورده از عمق 0 تا 10 سانتی متری برای تعیین برخی ویژگی های فیزیکی، مکانیکی و هیدرولیکی خاک برداشت شد. مقاومت برشی خاک به صورت درجا در محل با دستگاه پره برشی و مقاومت فروروی با دستگاه ریزفروسنج اتوماتیک در آزمایشگاه اندازه گیری شد. مطالعات نشان داد، میزان کربن آلی، شن، رطوبت های اشباع و نقطه پژمردگی دایم درخاک با کاربری جنگلی به طور معنی داری بیشتر از خاک با کاربری مرتعی است. با این وجود میزان رس، جرم مخصوص ظاهری، مقاومت فروروی و رطوبت ظرفیت مزرعه درآن کمتر بود. در مقایسه ی جهت شمالی با جهت جنوبی دامنه، میزان شیب، کربن آلی، سیلت، رس، مقاومت برشی و رطوبت های اشباع، ظرفیت مزرعه و نقطه پژمردگی دایم روند کاهشی داشت، اما مقدار شن، جرم مخصوص ظاهری و مقاومت فروروی به طور معنی داری افزایش یافت. بیشترین مقدار جرم مخصوص ظاهری خاک (g/cm346/1) در موقعیت پنجه شیب و جهت جنوبی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در منطقه مورد مطالعه، وضعیت خاک کاربری مرتعی در مقایسه با کاربری جنگلی، در جهت جنوبی شیب نسبت به شمالی و نیز در موقعیت پنجه شیب در مقایسه با شانه و پای شیب ، از کیفیت پایین تری برخوردار بوده اند.