نقش عوامل جغرافیایی در الگوی پراکندگی محوطه های اشکانی در حوضه رودخانه چهل چای مینودشت

حوضه رودخانه چهل چای مینودشت، در حاشیه شرقی دشت گرگان، بر اساس منابع مکتوب تاریخی و داده های باستان شناختی، یکی از مناطق استراتژیک در دوران تاریخی، به ویژه دوره اشکانی، بوده است . در بررسی های روشمند باستان شناختی که با هدف شناسایی الگوی پراکندگی استقرارگاه های اشکانی در منطقه انجام گرفت، 110 محوطه شناسایی شد که از آن میان، 80 مورد به دوره اشکانی مربوط است. یکی از رویکردهای نوین در باستان شناسی جدید، باستان شناسی منظر است که به بررسی رابطه بین محیط زیست و استقرارگاه ها می پردازد. در این مقاله نیز تلاش شده با استفاده از داده های حاصل از بررسی های باستان شناختی و با به کارگیری مولفه های باستان شناسی منظر، متغیرهای زیست محیطی موثر در پراکندگی محوطه ها شناسایی و الگوهای استقراری منطقه در دوره اشکانی بازسازی شود. در این راستا، با استفاده از نرم افزار GIS و بر اساس روش تحلیل خوشه ای، اطلاعات باستان شناختی مینودشت در بافت زیست محیطی قرار گرفت و خروجی نقشه ها نشان داد که رودخانه چهل چای، ارتفاع و راه های ارتباطی، از مهم ترین عوامل موثر بر الگوی پراکندگی محوطه هاست. استقرارگاه ها در بخش دره های میانکوهی به صورت خطی و در امتداد رودخانه بوده که اغلب چون زیستگاه های موقت مورداستفاده قرار می گرفتند. در قسمت دشت، محوطه ها با توجه به وسعت زیاد، ارتفاع تپه و فاصله کم استقرارگاه ها نسبت به یکدیگر سکونتگاه های دایمی بوده و همگی گرداگرد شهر بزرگ دشت حلقه ایجاد شده بودند.