پدیدار وارونه خویشکاری طبقاتی در«اخلاق الاشراف » عبید زاکانی

نظام دانایی و سامانه‌های معرفتی کلاسیک دوره میانه، ساختاری هرم‌گونه دارند؛ به این معنا که نخبگان یا اشراف، مسئولیت حفظ سلسله‌مراتب اجتماعی را بر عهده داشتند و تقسیم کار و گرفتن مناصب سیاسی به پایگاه طبقاتی ارتباط داشت. یکی از مبانی و سازوکار‌های ایران و یونان باستان، برای حفظ و تداوم ساختار یکجانشینی، خویش‌کاری طبقاتی بود که در آن برای هر طبقه اجتماعی، اخلاق خاصی تعریف شده است. در جمهور افلاطون، عهد اردشیر، رساله‌های فارابی، فردوسی و عبید زاکانی بر خویش‌کاری طبقاتی تاکید شده است. در این مقاله با تمرکز بر رساله «اخلاق‌الاشراف» عبید زاکانی، به خویش‌کاری، سازوکار حفظ اخلاق طبقاتی و وارونگی آن برای نقد قدرت در زمان بحران‌زده حمله مغول می‌پردازد. برای پاسخ به پرسش چگونگی بازنمایی خویش‌کاری طبقاتی در اندیشه عبید زاکانی، از روش پدیدارشناسی استفاده می‌گردد و نشان خواهد داد که عبید زاکانی در سنت اندیشه سیاسی ایران سعی کرد خویش‌کاری طبقاتی پادشاه، کارگزاران و مردم عادی را همانند فارابی و فردوسی حفظ کند اما چون در حمله‌ها و تجاوزهای بیابان‌گردان امیدی به اصلاح مستقیم نمی‌بیند، با صنعت پنهان‌کاری و وارونگی در قالب طنز سعی در نقد قدرت و فرهنگ رایج زمان خویش دارد.