مخالفان فلسفه در فرهنگ اسلامی از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری

در این مقاله، دیدگاه علامه شهید مرتضی مطهری درباره مخالفان فلسفه در فرهنگ اسلامی تبیین شده است. ایشان در مجموع، پنج گروه را جزو مخالفان فلسفه برمی شمرد: معتزله، اهل حدیث، اشاعره، جریان تلفیقی (تلفیقی از اهل حدیث و فلسفه حسی) و عارفان مسلمان. از این میان، معتزله، به روش تفکر فلسفی بیش از دیگران نزدیک بودند، ولی با وجود این، روش آنان نیز روش جدلی بود نه برهانی. افزون براین، معتزلیان برخی از آرای فلسفی را نیز قبول نداشتند. اهل حدیث، ضمن پرهیز از هرگونه استدلال در زمینه باورهای دینی، بر لزوم تمسک به ظواهر متون دینی تاکید می کردند. اشاعره، عقل و برهان عقلی را نه به صورت مستقل، بلکه به عنوان تابع ظواهر دینی می پذیرفتند. جریان تلفیقی، باوجود برخورداری از ظاهرگرایی اهل حدیث، از فلسفه حسی نیز متاثر بودند. و سرانجام عارفان مسلمان، مخالفت شان از باب انکار ارزش براهین عقلی نبوده است، بلکه در مقایسه برهان عقلی با شهود قلبی، دست برتر را از آن شهود دانسته و پای استدلالیان را چوبین می شمردند. این نوشتار درپی بیان دیدگاه استاد شهید درباره هریک از این گروه ها و پاسخ ایشان به ادله آنهاست.