جایگزینی واژگان دخیل در قرآن و عهد جدید؛ بررسی موردی رهیافت خاورشناسان در اختلاف قرائات

مسئله اختلاف قرایات از دیرباز مسئله ای مهم در مباحث علوم قرآنی بوده و اندیشمندان و مفسران اسلامی نیز بدان پرداخته اند. اختلاف قرایات در نزد عالمان مسلمان، مسئله بغرنجی به شمار نمی رود؛ اما در دوران متاخر، این مسئله در نظر خاورشناسان بسیار بزرگ جلوه نمود و پژوهش های زیادی در غرب بدان اختصاص یافت. یکی از رهیافت های اخیر خاورشناسان برای تشخیص قرایت صحیح، استخدام واژگان زبان های غیرعربی، همچون عبری، سریانی، نبطی و غیره است. رهیافت جایگزینی واژگان دخیل توسط دانشمندان عهد جدید نیز به کارگرفته شده و به عنوان معیارهایی چون معیار زبان یونانی و بافت آن و معیار پدیده زبان سامی (آرامی) و یا ویژگی های محیطی فلسطین مطرح شده است. نوشتار پیش رو به روش توصیفی تحلیلی، به تبیین این رهیافت در قرآن و عهد جدید پرداخته و کاربست آن در مسئله اختلاف قرایات قرآنی را مورد ارزیابی و نقد قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که هرچند نباید از اهمیت این رهیافت و موفقیت آن در مطالعات انتقادی عهد جدید چشم پوشی کرد؛ اما کاربست آن در موارد اختلاف قرایات قرآنی با اشکالاتی چون تعمیم ناصواب، گسستگی از فهم عینی و تاریخی، توهم توطیه همگانی، مبهم تر و غامض تر بودن از قرایت رسمی قرآن و بی اعتبار دانستن سند قرایات مواجه است.