مطالعه تطبیقی تزئینات هندسی محراب های گچ بری دوره سلجوقی با محراب های گچ بری دوره ایلخانی در ایران
تزیینات هندسی، از جمله تزیینات پرکاربرد در هنر اسلامی بوده که به تنهایی و گاه در تلفیق با سایر نقوش یا کتیبه ها استفاده شده اند. محراب های گچ بری قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری مقارن با عصر سلجوقی و ایلخانی نیز از جمله آثاری بوده که علاوه بر تزیینات متنوع گیاهی و انواع کتیبه ها، با تزیینات هندسی متنوع و زیبایی آراسته شده اند. این پژوهش، با هدف معرفی و مقایسه انواع تزیینات هندسی به کار رفته در محراب های گچ بری قرون مذکور؛ از حیث تنوع، تداوم یا تکرار آنها و محل کاربرد آنها در بخش های مختلف محراب ها، شکل گرفته است. در راستای دست یابی به این هدف، پرسش اصلی این پژوهش چنین است؛ تزیینات هندسی موجود در محراب های گچ بری اوایل قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری کدام بوده و چه شباهت ها و تفاوت هایی در این گروه از تزیینات به لحاظ نوع نقوش و محل کاربرد آنها در اجزای مختلف محراب های عصر سلجوقی و ایلخانی وجود دارند؟ روش یافته اندوزی، بر اساس پژوهشی میدانی (عکاسی- طرح خطی1) و با استناد به منابع مکتوب انجام شده که به روش تاریخی- تطبیقی، به تحلیل داده های به دست آمده از نمونه های مطالعاتی می پردازند. نتایج حاصله، که از بررسی 40 محراب گچ بری تاریخ دار یا منسوب به اوایل قرن ششم تا اواسط قرن هشتم هجری (دارای تزیینات هندسی) به دست آمده، حاکی از آن هستند که در هر دو دوره، بیشترین درصد را گره هایی بر پایه عدد مبنای2 شش از قبیل؛ گره های "شش و شمسه"، "شش و سه پری گردان" و... به خود اختصاص داده که غالبا در نیم ستون ها و دیوارهای روبرو یا جانبی محراب های گچ بری قرار دارند. استفاده از طرح های هندسی3؛ زیگزاگی، زنجیرمانند و حصیری نیز به دفعات در حاشیه های باریک تکرار شده است؛ اما از جمله بارزترین تفاوت های موجود در تزیینات هندسی محراب های دوره ایلخانی، می توان به کاربرد بیشتر گره ها به لحاظ کمیت، تلفیق نقش مایه های گره با نقوش (گل، برگ) و شکل های هندسی ساده و استفاده از طرح های هندسی پرکارتر و متنوع تر در حاشیه های باریک، اشاره نمود.
پرداخت حق اشتراک به معنای پذیرش "شرایط خدمات" پایگاه مگیران از سوی شماست.
اگر عضو مگیران هستید:
اگر مقاله ای از شما در مگیران نمایه شده، برای استفاده از اعتبار اهدایی سامانه نویسندگان با ایمیل منتشرشده ثبت نام کنید. ثبت نام
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.