تحلیل شمایل شناسانه تصویر کشتی نشستگان از مجموعه سفال های نیشابور

سفالینه های سامانی نیشابور از قرن چهارم هجری، علاوه بر تنوع در ساخت و استفاده از تکنیک های مختلف لعاب زنی، در تزیین و تصویرگری قابل تامل است. نقوش سفال های نیشابور دو گروه اصلی دارد: سفال های مصور و سفال های کتیبه دار. سفال های مصور که معولا آثار متقدم نیشابور هستند، تصاویری از انسان، حیوان و .. به همراه نقوش تزیینی دارند که مفهومشان در حال حاضر نامشخص است. برخی از محققان کوشیده اند مفاهیم این نقوش را کشف کنند. اما با توجه به تنوع ادیان و باورهای دینی پیش از اسلام و اوایل دوران اسلامی در خراسان ممکن است برخی از این تصاویر با اساطیر ادیان مانوی، زرتشتی و زروانی مرتبط باشد: فرضیه ای که در این تحقیق ارزیابی می شود. در این مقاله یکی از این تصاویر که حاوی شماری مرد سوار بر کشتی است مورد بررسی قرار می گیرد. به سبب ابهام زیاد معنای این نگاره برای کشف درونمایه آن از روش شمایل شناسی یا آیکونولوژی بهره گرفته ایم، زیرا در این روش لازم است پس از بررسی فرم و تحلیل ویژگی های صوری اثر، تصویر در یک بستر گسترده تاریخی ملاحظه و به منزله بخشی از یک برنامه گسترده فرهنگی وارسی شود. در نهایت مشخص می شود اساطیر مانوی، خاصه اسطوره ستون روشنی، در شکل گیری این نگاره نقش داشته است.