بررسی غلظت ترکیبات آلکیل بنزن خطی در رسوبات سطحی رودخانه های شرق استان مازندران

آلکیل بنزن های خطی یکی از سورفاکتانت های مهم و پرمصرف در صنایع هستند. این ترکیبات با توجه به اختصاصی بودن منبع خود، مقاومت در برابر تجزیه و همچنین ماندگاری طولانی مدت در رسوبات دریایی، نشانگر ملکولی بی نظیری برای مطالعه مشتقات ورودی مواد آلی و تاثیر آنها بر محیط های آبی هستند. به دلیل وجود منابع متعدد این ترکیبات در مناطق مورد مطالعه، این پژوهش با هدف تعیین غلظت آلکیل بنزن خطی در 5 رودخانه نکارود، تجن، تلارود، بابلرود و سرخرود که به دریای خزر منتهی می شوند، انجام شد. در این پژوهش 15 نمونه از رودخانه های مورد مطالعه از بخش های انتهایی رودخانه ها (نزدیک مصب) از عمق صفر تا 5 سانتی متری توسط دستگاه گراب ون وین جمع آوری شد. پس از انجام مراحل آماده سازی، نمونه های حاصل از استخراج، به دستگاه گاز کروماتوگرافی با طیف سنج جرمی تزریق شد. در نهایت غلظت ترکیبات آلکیل بنزن خطی در رسوبات سطحی 5 رودخانه منتهی به دریای خزر تعیین شد. میانگین غلظت ترکیبات آلکیل بنزن خطی در رودخانه ها در محدوده بین 58/91288-28/56730 نانوگرم به ازای هر گرم وزن خشک تعیین شد. بر اساس نتایج به دست آمده ایستگاه های واقع در مناطق پرجمعیت و شهری غلظت بیشتری از این ترکیبات را نشان دادند. همچنین بین این ترکیبات و کربن آلی کل (TOC) هم بستگی مثبت مشاهده شد (05/0< p). بنابراین تغییرات غلظت این ترکیبات تابعی از تغییرات غلظت TOC در رسوبات است. نسبت ایزومرهای داخلی به خارجی (I/E) در رودخانه های مورد مطالعه در محدوده 25/0 تا 44/0 محاسبه شد. غلظت زیاد آلکیل بنزن خطی با نسبت کم I/E نشان داد که رودخانه های استان مازندران به شدت تحت تاثیر فعالیت های انسانی قرار گرفته است. با توجه به آنالیز خوشه ای انجام شده، رودخانه های نکارود و تجن نسبت به سایر رودخانه ها غلظت کمتری دارند و برای رهاسازی بچه ماهیان نسبت به سایر رودخانه ها مطلوبیت بیشتری دارند.