تمجید و تقبیح به مثابه نقد و نمود آن در سنت هنری ایرانی اسلامی

فرهنگ ایرانی و ایرانی اسلامی از عناصری برخوردار بوده است که می توانست برای پایه ریزی یک نقد جامع مورد استفاده قرار گیرد. لیکن متاسفانه این عناصر هیچ گاه به طور بایسته و شایسته مورد توجه محققان قرار نگرفت و شیوه های آن استخراج و تبیین نشد. همین بی توجهی موجب شده است تا چنین پنداشته شود که فرهنگ ایرانی فاقد قابلیتهای لازم برای نظریه و نقد هنری بوده است. در حالی که منابعی وجود دارد که می توان با تدقیق در آن دقایقی از نقد هنری را دریافت اگرچه مطالب ارایه شده متفاوت از شیوه های نقد امروزین بوده و شیوه خاصی از مطالعه و خوانش نقادانه آثار ادبی و هنری را به دست می دهد و می تواند مرجع مناسبی برای شناخت نقد و تحلیل آثار هنری نزد پیشینیان محسوب شوند. این نوشتار در جست وجوی ریشه ها و روش های نقد هنری، برخی از قدیمی ترین متون هنری بازمانده از سده های نهم و دهم هجری را می کاود و نمونه هایی از چنین اظهارنظرهای نقادانه ای را مورد مداقه قرار خواهد داد. از آنجایی که حجم این مطالب بسیار گسترده و متنوع است در مقاله حاضر به دو ملاک از ملاکهای نقد سنتی یعنی تمجید و تقبیح بسنده می شود.