نظام تفکر عالمان مسلمان ایرانی سده هفتم هجری تا دوره معاصر در نگرش به ایقاع

ایقاع که یکی از مولفه ‏های هنرهای شنیداری اسلامی است، بخشی از تالیفات عالمان مسلمان را به خود اختصاص داده است. این پژوهش، با رویکردی میان‏ رشته‏ای، در صدد شناسایی نظام تفکر عالمان مسلمان ایرانی سده هفتم هجری تا دوره معاصر در نگریستن به ایقاع بوده و بر بستر روش‏ شناسی کیفی، مبتنی بر پارادایم تفسیرگرا و با روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. جامعه تحقیق، آن دسته از آثار علمی عالمان مذکور بوده که به مباحث علم ایقاع پرداخته ‏است و گروه نمونه، از میان این جامعه، با رهیافت نمونه‏ گیری مورد مشهور- که یکی از اقسام نمونه‏ گیری هدفمند است- انتخاب شده است. مفاهیم اولیه ای که طی کدگذاری باز استخراج شدند، با متمرکز شدن، منتج به سه مقوله عمده شدند: 1- نگرش کیفی به زمان ایقاعات؛ 2- نگرش رمزاندیشانه به نقرات، ارکان، ادوار، ازمنه و اوزان ایقاعی؛ 3- نگرش قایل به همانندی اصول هنر سنتی و هنر الهی به ایقاعات دوری و غیردوری. حاصل همگرایی این سه مقوله، مقوله هسته این پژوهش تفسیرگرایانه بود: «نگرش حکمی به ایقاع». نتیجه‏ای که از این پژوهش به دست آمد، این است که: نظام فکری عالمان مسلمان ایرانی سده هفتم هجری تا دوره معاصر در نگرش به ایقاع (به‏ همراه مفاهیم وابسته به آن)، بر پایه «حکمت» است که آن نیز به نوبه خود، در سایه «دین» و «سنت» تحقق می ‏یابد.