مطالعه ی تعزیه زنانه؛ نخستین تجربه های نمایش زنان ایرانی

در این مقاله به نقش زنان در آغاز شکل‌گیری تعزیه در محافل خصوصی و زنانه پرداخته شده است. فرضیه‌ی تحقیق این است که تجربه‌های زنان در اجرای تعزیه‌ها زمینه‌ساز ورود زنان به عرصه نمایش شده است. این مجالس زنانه، اگرچه متوقف ماند، لیکن نخستین حضور زنان در نمایش و تیاتر به شمار می‌رود؛ زیرا پیش‌ازاین، چنین حضوری در هیچ‌یک از نمایش‌های ما گزارش نشده است. براساس این فرضیه پرسش اصلی تحقیق اینست که: نمایش های زنانه و به ویژه تعزیه های زنانه چگونه بستر را برای ورود زنان به عرصه فعالیت تیاتری فراهم کردند؟ در این پژوهش، نخست به بررسی جایگاه زنان در مجالس تعزیه پرداخته‌شده و آنگاه تاریخچه و روند پیدایش و تکامل تعزیه‌خوانی زنان و برخی نکات فنی دیگر اشاره و بررسی‌شده است. روش پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و گردآوری و تحلیل داده‌های تاریخی و نوع نگارش مقاله، توصیفی تحلیلی است. بر این اساس، پژوهش حاضر اثبات می‌کند که تعزیه زنانه، نخستین تجربه نمایش و کارگردانی زنان ایرانی بوده است. در پایان مقاله هم چند مجلس زنانه معرفی‌شده است. این تجربه، علی‌رغم ارزش فراوان، توسعه نیافت و پس از حضوری نسبتا شکوهمند در محافل مربوط به زنان اعیان در دوره قاجار، در برخی شهرهای کشور نیز تا دوره پهلوی ادامه حیات داد و سپس رو به افول نهاد.