تحلیل سلسله مراتبی عوامل شکست جنبش نفس زکیه

عباسیان پس از برآمدن، با چالش واگرایی علویان، شیعیان و مشروعیت اجتماعی روبه رو شدند و جنبش نفس زکیه در برابر خلافت عباسی مهم ترین آن بود که بازتاب سیاسی و اجتماعی گسترده ای در بین مردم داشت؛ هرچند که نهادینه نشد و شکست خورد. ارزیابی میزان تاثیرگذاری عوامل سیاسی و اجتماعی در این شکست بسیار ارزشمند است. در این نوشتار، برای ارزیابی میزان تاثیرگذاری هر یک از عوامل سیاسی و اجتماعی و مقایسه داده های کتابخانه ای، شاخص های مورد توجه عوامل سیاسی و اجتماعی شناسایی شدند و با بهره گیری از روش کمی «AHP» در چهار گام به تحلیل سلسله مراتبی جنبش نفس زکیه پرداخته شد تا میزان تاثیر عوامل اجتماعی و سیاسی در شکست جنبش نفس زکیه مشخص شود. دستاورد پژوهش این است که گرچه این جنبش در آغاز به دلایل سیاسی و اجتماعی پدید آمد و جامعه آماده پذیرش رهبری کاریزمایی محمد شد، اما چالش های اجتماعی فراروی محمد، از یک سو او را از جامعه دور کرد و از سوی دیگر تدبیرهای خلیفه زمینه ساز از دست رفتن جایگاه کاریزمایی او در جامعه شد. بنابراین میزان تاثیر عوامل اجتماعی در شکست جنبش نفس زکیه بر عوامل سیاسی پیشی گرفت.