بررسی اتیمولوژی «آذربایجان» در جامع التواریخ

درباره‌‌ اتیمولوژی واژه‌ آذربایجان نظرات گوناگونی مطرح شده است. یکی از این نظرات مطلبی است که در بخش تاریخ اوغوز جامع‌التواریخ تالیف خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی آمده است که بنابر آن، آذربایجان/ آدربایگان مرکب از سه واژه‌ ترکی «آدر» به معنی بلند، «بای» به معنی محتشم و توانگر، و «گان» به معنی محل و مکان است. طبق این اتیمولوژی می‌توان گفت که آذربایگان در کل به معنی «جایگاه محتشمان بلندمرتبه» است. ما در این مقاله بدون هیچ اصراری بر قطعیت اتیمولوژی مذکور در جامع التواریخ، این نظر را به محک تطبیق و مقایسه با مخزن واژگان و قواعد زبان ترکی زده‌ایم تا روشن کنیم نظریه‌ ترکی بودن واژه‌ آذربایجان که از طرف خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی مطرح شده، تا چه حد با مبانی علمی و اصول دانش ریشه‌شناسی در زبان ترکی هماهنگ و منطبق است.