دین و چالش برساخت هویت

وصف دین و گونه انتساب آن به بهاییت، از مهم‌‌ترین ‌‌مولفه‌های فلسفه سیاسی بهاییت است. در قسمت نخست این نوشتار بیان شد که عرفان ثابتی با تعریف پروژه‌ای جدید در پی آن است تا بهاییت را با وصف «جنبش ‌‌نوپدید دینی» یا «دین جهانی» معرفی نماید.  براین‌اساس وصف دین، در حکم سنتز نهایی و گذار از الهیات تجلی به الهیات استعلایی و سپس عبور به رهیافت عرفی شدن است. پژوهش حاضر، روش‌شناسی گونه انتساب بهاییت به دین را واکاوی می‌کند. ثابتی با استفاده از روش برساخت‌گرایی در علوم اجتماعی می‌کوشد تا ابتدا عناوینی از قبیل «دین» و «فرقه» را به «نمونه آرمانی» فرو بکاهد، آنگاه با ارایه معنای حداقلی از مفهوم ارزش، وصفی با عنوان «جنبش نوپدید دینی» یا «دین جهانی» را برای هویت سازی به‌کار گیرد. ادعای این نوشتار آن است که دو مفهوم «ارزش» و «تجویز» از بنیادی‌‌ترین مقومات دین است و ضروری‌ست در سطح فرانظریه اخلاقی ارزیابی شوند. فرانظریه اخلاقی مفهوم «ارزش» را سنجه‌پذیر می‌کند و اگر بهاییت در سطح فرانظریه اخلاقی، واجد ارزش باشد آنگاه می‌توان سخن از دین بودن آن به میان آورد. ارزش‌های اخلاقی، قوانین ذاتی و آرمانی هستند و به قلمرو امور تغییرناپذیر، جاویدان و مستقل در خود تعلق دارند. این در حالی است که ثابتی ‌‌به‌جای بهره‌گیری از قواعد عام و جهان‌شمول که در قسمت نخست این مقاله بدان اشاره شد و نیز ‌‌به‌جای ارزش‌های آرمانی اخلاقی، تلاش کرده تا وصف «جنبش نوپدید دینی» را تنها از رهیافت ارزش‌های عرفی به اثبات برساند و این استدلال فقط در سطح نظریه مطرح شده و قابلیت سنجه‌پذیری ندارد.