بررسی تطبیقی رابطه قاعده فراش با آزمایش های ژنتیک در اثبات نسب

خانواده مهم ترین واحد اجتماعی است و بقای جامعه در گرو بقای خانواده و بقای آن در گرو نسب مشروع و پیوندهای قانونی است؛ بنابراین مسئله اثبات نسب از حساس ترین مسایل در حقوق اسلامی است که با توجه به اهمیت آن، قانون گذار برای حفظ آن در سایه وضع قوانین تلاش کرده است. از صدر اسلام تاکنون، در فقه امامیه و به تبع آن در قانون مدنی در مورد اثبات نسب از قاعده فراش به عنوان اماره قانونی استفاده می شود. لیکن امروزه با پیشرفت گسترده دانش ژنتیک و علوم آزمایشگاهی، برای تعیین نسب اطفالی که مورد انکار واقع می شوند، از دستاوردهای مهندسی ژنتیک استفاده می شود. از آنجا که در قانون مدنی ایران راه های اثبات نسب به طور مشخص ذکر نشده است و از طرف دیگر فقیهان و حقوق دانان در حجیت آزمایش های ژنتیک برای اثبات نسب اختلاف دارند، این شیوه های نوین پزشکی چالش های مختلفی را فراروی قواعد فقهی قرار داده است. در این مقاله با استفاده از تعدادی منابع فقهی و حقوقی و ژنتیکی به بررسی ارزش و جایگاه دستاوردهای مهندسی ژنتیک در اثبات نسب پرداخته شده است تا مشخص شود در حقوق ایران نیز نسب شرعی را می توان بر مبنای آن به اثبات رسانید یا خیر. یافته پژوهش حاضر این است که آزمایش ژنتیک نمی تواند به طور مستقل در اثبات نسب مشروع مورد توجه قرار گیرد. این آزمایش با توجه به قطعیت و اعتبار علمی بالایی که دارد تنها می تواند رابطه خونی بین افراد را احراز کند؛ در حالی که نسب مشروع علاوه بر رابطه خونی یک رابطه حقوقی است و بدون وجود شرایط سه گانه اماره فراش نمی توان به آزمایش ژنتیک برای اثبات نسب مشروع استناد کرد. اما با این حال این آزمایش برای اثبات برخی دعاوی مانند تعیین هویت اجساد مجهول الهویه و مطالعه تعلق اندام های جداشده از افراد در سوانح هوایی و انفجارها و ایجاد بانک اطلاعات ژنتیکی مجرمان می تواند راه گشا باشد.