مقایسه شاخص های کیفیت فیزیکی خاک سطحی و زیرسطحی زیر کشت آفتابگردان و گندم

این پژوهش با هدف ارزیابی شاخص های کیفیت فیزیکی (SPQ) خاک های سطحی و زیرسطحی مزارع گندم و آفتابگردان دشت ارومیه انجام شد. از تجزیه مولفه های اصلی (PCA) برای تفکیک تاثیر لایه های خاک و نوع کشت بر SPQ استفاده شد. نمونه برداری ها و اندازه گیری ها در دو لایه (خاک سطحی و زیرسطحی) 30 مزرعه (پانزده مزرعه گندم و پانزده مزرعه آفتابگردان) انجام شد. منحنی های نگهداری آب در خاک و مقاومت فروروی خاک در نمونه های دست نخورده به ترتیب با استفاده از دستگاه های جعبه شن و صفحه فشار، و ریز-فروسنج اندازه گیری شدند. سپس دامنه رطوبتی با حداقل محدودیت (LLWR)، گنجایش آب انتگرالی (IWC) و شاخص کیفیت فیزیکی خاک دکستر (S) محاسبه شد. تفاوت معنی داری (p <0.05) بین مقادیر میانگین شاخص های کیفیت فیزیکی خاک های سطحی و زیرسطحی وجود داشت. مقادیر چگالی ظاهری نسبی (RBD) خاک های زیرسطحی بزرگتر از مقادیر آنها در خاک های سطحی بود. همچنین مقادیر IWC، LLWR، و S خاک های زیرسطحی بسیار کوچکتر از مقادیر آنها در خاک های سطحی بود که نشان دهنده کیفیت فیزیکی ضعیف خاک زیرسطحی در مزارع مورد بررسی است. این یافته می تواند به دلیل خاک ورزی رایج با ماشین های کشاورزی سنگین وزن (به ویژه در شرایط رطوبت زیاد خاک) در دهه های گذشته باشد که سبب تشکیل کفه شخم در خاک زیرسطحی شده است. بنابراین پیشنهاد می شود اصلاح سامانه های خاک ورزی و پایش پیوسته اثر کشت و کار بر SPQ در منطقه انجام گیرد. ارزیابی شاخص های SPQ مزارع گندم و آفتابگردان، با استفاده از مقایسه میانگین و PCA، نشان داد که مزارع گندم نسبت به مزارع آفتابگردان کیفیت فیزیکی خاک بهتری داشتند. تفاوت سامانه های ریشه های دو گیاه و تردد بیشتر انسان در مزارع آفتابگردان می توانند دلایل اصلی کاهش کیفیت فیزیکی خاک در کشت آفتابگردان در مقایسه با کشت گندم باشند.