ارزیابی عملکرد برگ خشک و بذر و کارایی مصرف آب برگ و بذر چهار اکوتیپ وسمه (Indigofera tinctoria L.) در شرایط تنش کم آبی

در مناطق خشک و نیمه خشک یکی از راه های ممکن، جهت دست یابی به پایداری تولیدات گیاهی، استفاده بهتر از آب به واسطه کاشت گیاهان متحمل به کم آبی با نیاز آبی کمتر می باشد. وسمه (Indigofera tinctoria L.) گیاهی فراموش شده و دارویی- صنعتی از خانواده بقولات است که در صنعت برای رنگ زایی و در طب سنتی برای درمان تنگی نفس و اسپاسم روده ای و نیز برای تقویت رشد مو و... استفاده می شود. این آزمایش با هدف بررسی تاثیر تنش کم آبی بر عملکرد برگ خشک و بذر و کارایی مصرف آب چهار اکوتیپ وسمه در طی سال های زراعی 94-1393 و 95-1394، به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان جیرفت استان کرمان اجرا شد. عوامل کرت اصلی و فرعی به ترتیب شامل تنش کم آبی (100، 75 و 50 درصد نیاز آبی) و اکوتیپ (جیرفت، رودبار، قلعه گنج و ریگان) بودند. میزان 100 درصد نیاز آبی وسمه 6800 مترمکعب می باشد. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد برگ خشک وسمه، عملکرد بذر و کارایی مصرف آب بر پایه عملکرد برگ و بذر بود. نتایج نشان داد که تنش 75 (تنش ملایم) و 50 درصد نیاز آبی (تنش شدید) عملکرد برگ خشک را به ترتیب 8 و 24 درصد و عملکرد بذر را 16و 59 درصد، نسبت به شاهد، کاهش داد. همچنین تنش ملایم و شدید به ترتیب موجب افزایش 22 و 53 درصدی کارایی مصرف آب برگ گردید. کارایی مصرف آب بذر در شرایط تنش ملایم، به میزان 10 درصد افزایش یافت. در حالی که اعمال تنش شدید، کاهش20 درصدی این پارامتر را به همراه داشت. در شرایط تنش شدید، بیشترین عمکلرد برگ خشک و بذر و نیز کارایی مصرف آب برگ، به ترتیب به طور میانگین به میزان 9/5100 کیلوگرم در هکتار، 75/331 کیلو گرم در هکتار و 24/1 کیلو گرم در مترمکعب مربوط به اکوتیپ های جیرفت و رودبار بود. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش و نیز با توجه به شرایط اقلیمی گرم و خشک جنوب کرمان و از طرفی، ضرورت تغییر الگوی کشت با محوریت صرفه جویی در مصرف آب و برتری ارزش اقتصادی، پیشنهاد می شود اکوتیپ های جیرفت و رودبار جنوب وسمه را به عنوان گیاهی با نیاز آبی پایین در فصل تابستان و بعد از برداشت گندم و محصولات جالیزی کشت نمایند.