مطالعه تطبیقی دسترسی غیرمجاز به داده ها و سامانه های رایانه ای در قوانین کیفری ایران و انگلستان و فرانسه

امروزه افزایش استفاده از اینترنت و فضای مجازی، افزایش ارتکاب جرایم مرتبط با این فضا را هم در پی داشته است و یکی از این جرایم دسترسی غیرمجاز به داده ها و سامانه های رایانه ای است که در واقع بیشتر مقدمه ارتکاب سایر جرایم رایانه ای است. هدف این پژوهش، تشریح و تبیین ارکان تشکیل دهنده دسترسی غیرمجاز رایانه ای در ایران و مقایسه آن با قوانین کشورهای انگلستان و فرانسه است.

تحقیق حاضر یک تحقیق کیفی است که از حیث ابزار تحقیق، اسنادی و کتابخانه ای، از حیث روش تجزیه و تحلیل، توصیفی- تحلیلی و از حیث رویکرد مطالعه از نوع تطبیقی است. اطلاعات گردآوری شده شامل قوانین و مقررات کیفری سه کشور مورد مطالعه و همچنین کنوانسیون جرایم سایبری اتحادیه اروپا بوده است.

یافته های تحقیق حاکی از آن است که در مورد عنصر مادی جرم، موارد مرتبط با شخص مرتکب، غیرمجاز بودن عمل دسترسی، امکان ارتکاب این عمل از طریق فضای واقعی یا مجازی و مطلق بودن این جرم، در بین قوانین هر سه کشور اشتراک نظر وجود دارد و تنها تفاوت آن ها در حفاظت شده بودن داده یا سامانه از طریق تدابیر امنیتی است که این قید تنها در قانون ایران وجود دارد. در مورد عنصر معنوی جرم، در هر سه قانون سوءنیت عام باید احراز شود اما با توجه به مطلق بودن این جرم نیازی به سوءنیت خاص نیست. مجازات مرتکبان نیز با توجه به سیاست کیفری کشورهای مورد مطالعه کمابیش متفاوت تعیین شده است.

انتخاب عنوان «دسترسی غیرمجاز به سیستم های پردازش خودکار» برای این جرم در قانون جزای فرانسه و تقسیم دسترسی غیزمجاز رایانه ای به دسترسی ساده و دسترسی به قصد ارتکاب جرایم دیگر و تشدید مجازات برای مرتکبان شق اخیر در انگلستان از ابتکارات جالب قانونگذاران آن دو کشور است که در کشور ما نیز قابل الگوگیری است.