بررسی تاریخی _کلامی اعتبار نظریه های شاخص در تبیین مذهب اخوان الصفاء

هویت و مذهب اخوان الصفاء که یک تشکل سری در قرون میانه ی اسلامی بودند؛ موضوع مطالعه و بررسی جمع فروانی از محققان معاصر می باشد. در خصوص مذهب اخوان الصفاء بین محققان اختلاف نظرهایی وجود دارد که ناگزیر آنان را در تبیین مذهب اخوان الصفاء به سوی نظریه های متفاوتی سوق داده است. این مقاله سعی دارد با روش توصیفی_تحلیلی اعتبار علمی هر یک از نظریات شاخصی که در تبیین مذهب اخوان الصفاء بیان شده است را بسنجد. در این نوشتار ضمن پرداختن به هویت اخوان الصفاء، نظریه های شاخصی که در تبیین مذهب آنان از سوی صاحب نظران معاصر مطرح شده است، مورد بررسی و نقد قرار گرفت. از میان دو نظریه ی الحاد و دین داری، فرضیه الحاد به حاشیه رانده شد؛ و از بین نظریه هایی که در خصوص دین داری اخوان الصفاء مطرح شده است، نظریه های: معتزلی، اسماعیلی، امامی، زیدی و صوفی بودن اخوان الصفاء ضعیف شناخته شدند؛ حال آنکه نظریه ی تلفیقی_التقاطی بودن مذهب اخوان الصفاء که مناسب تر بنظر رسید، به عنوان نظریه قریب به صحت شناخته شد.