تحلیل فرایند کتاب آرایی نسخه ی هفت اورنگ جامی محفوظ در مجموعه ی فریر (معروف به جامی فریر)

نسخه مصور هفت‌اورنگ سلطان ابراهیم میرزا معروف به جامی فریر محفوظ در گالری فریر،[i] یکی از شاهکارهای مکتب نگارگری مشهد در عصر صفوی است. این اثر در زمان حکمرانی سلطان ابراهیم میرزا، برادرزاده شاه تهماسب صفوی تهیه شد و فرایند تهیه آن با برنامه ریزی دقیق در طول نه سال در سه شهر مختلف صورت گرفت. مسئله مورد توجه در این مقاله، مطالعه مراحل کتاب‌آرایی و تحلیل تزیینات داخلی در این نسخه مصور است.

هدف از این مطالعه بررسی فرایند کتاب آرایی این نسخه خطی است که می‌تواند منجر به آگاهی از ترتیب و مراحل اجرای کتاب آرایی در نسخه‌های خطی آن دوران گردد.

در این مقاله تلاش می‌شود تا به این سوالات پاسخ داده شود: مراحل کتاب‌آرایی این اثر خطی به چه صورت بوده و از چه نوع تزییناتی جهت آراستن نسخه جامی فریر استفاده شده است؟ روش تحقیق: روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و در تدوین مباحث نظری صورت‌ گرفته از منابع کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی برای دسترسی به اطلاعات موردنیاز، استفاده شده است.

یافته‌ها نشان می دهد که مراحل کتاب‌آرایی با نظارت رییس کتابخانه صورت‌گرفته است و در مرحله نخست، آماده سازی برگه ها (رنگی و ساده) و سپس جدول کشی و ستون‌بندی آنها صورت‌گرفته است. تعداد ابیات در هر صفحه با توجه ‌به مسطربندی از پیش تعیین شده و هر یک از عناصر تزیینی علاوه بر کارکرد زیبایی‌شناسی، کارکردی نمادین و مفهومی نیز داشته‌اند.