بررسی و مطالعه بقایای تمدن خراسان بزرگ در حوضه آبریز رودخانه کشف رود

تمدن خراسان بزرگ در نیمه دوم هزاره سوم قبل از میلاد شکل گرفت و تا نیمه دوم هزاره دوم قبل از میلاد ادامه داشت. نخستین‌بار آثار تمدن خراسان بزرگ از محوطه هایی که در دلتاهای رسوبی بلخ و مرو قرار دارند، به دست آمد و باستان شناسان آن را مجموعه باستان‌شناختی بلخی-مروی نام نهادند و معتقدند این تمدن نخستین بار در آنجا شکل گرفته است، اما برخی از پژوهشگران منشا این تمدن را در خراسان ایران می‌دانند. هدف اصلی این پژوهش مشخص نمودن بقایای تمدن خراسان بزرگ در حوضه آبریز کشف رود و روابط فرهنگی بین این حوضه آبریز، جنوب ترکمنستان و منطقه بلخ و رودخانه جیحون است. روش پژوهش در این مطالعه با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با تکیه به اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است. بر اساس بررسی ها و کاوش‌های صورت‌گرفته، یافته های این تمدن در یک گستره وسیع جغرافیایی در حوضه آبریز کشف رود، شمال رشته‌کوه‌های هزارمسجد (کپه داغ)، جنوب و جنوب شرق ترکمنستان، شمال افغانستان، جنوب رشته‌کوه‌های شاه جهان و بینالود (در شهرهای جاجرم، سبزوار و نیشابور)، خراسان جنوبی در درمیان، فردوس و طبس به‌دست ‌آمده است. آثار تمدن خراسان بزرگ در حوضه آبریز کشف رود از هشت محوطه به دست آمد. این موضوع نشان می دهد که این حوضه آبریز قابلیت خوبی برای جذب گروه‌های انسانی در این دوره داشته است. بر اساس مطالعات صورت‌گرفته بر روی سفال‌ها و محوطه های حوضه کشف رود به این مهم پی برده شد که سنت سفالگری تمدن خراسان ‌بزرگ در ابتدا در منطقه مرو در کشور ترکمنستان شکل گرفت و از آنجا به منطقه بلخ در شمال افغانستان، جنوب ازبکستان و به‌سوی این حوضه آبریز انتشار یافته است.