ارائه الگوی برنامه ریزی و انتخاب مکان های مناسب برای اسکان اضطراری در شرایط بحران: مطالعه موردی تهرانپارس

نحوه مکان‌یابی فضاهای مناسب برای اسکان اضطراری در زمان بحران همواره به‌عنوان یکی از چالش‌های مواجهه با تبعات سوانح مطرح بوده است و تحقیقات زیادی در این رابطه انجام شده است. در این پژوهش تلاش شد تا الگوی مناسبی برای این موضوع مبتنی بر شرایط بومی و وضعیت خطر و ریسک سوانح و میزان آسیب‌پذیری فیزیکی و انسانی ارایه شود. از این الگو می‌توان در سکونت‌گاه‌های شهری، برای برنامه‌ریزی فرایند اسکان اضطراری استفاده نمود.

در این پژوهش ابتدا مطالعات گذشته درباره اسکان اضطراری به روش کتابخانه‌ای بررسی، سپس جهت تعیین میزان اهمیت پارامترهای موثر در جانمایی مکان‌های مناسب برای این نوع اسکان، پرسشنامه‌ای طراحی و جهت تحلیل سلسله مراتبی، بین سی نفر از متخصصان این حوزه توزیع و بهترین جواب‌ها با توجه به ضرایب ناسازگاری استخراج شد. سپس با توجه به ضریب اهمیت هر پارامتر، مدلی مفهومی و الگویی ریاضی بین پارامترها و معیارها برقرار گردید تا بتوان از آن برای انتخاب مکان مناسب اسکان اضطراری مبتنی بر شرایط مختلف کالبدی و بومی نقاط مختلف کشور استفاده نمود.

این پژوهش نشان‌داد، عدم مجاورت مکان اسکان اضطراری با محل‌های خطرناک (با 074/0)، اطمینان از بهداشت محدوده (با 072/0) و همچنین امکان آتش‌سوزی مکان مدنظر (با 063/0) اثرگذارترین عوامل در انتخاب یک مکان به‌عنوان مرکز اسکان اضطراری مناسب می‌باشند که از نتایج تحلیل سلسله مراتبی برداشت گردید. همچنین انتخاب این عوامل که هرکدام از جنبه‌های متفاوتی هستند نیز نشان از اهمیت بالای این پارامترها و تاثیر زیادشان در ارزیابی مکان‌های منتخب اسکان اضطراری داشت که در بررسی سایر مطالعات و پژوهش‌ها به این اندازه جامع و کافی به این موضوعات پرداخته نشده است. همچنین سرعت کافی برای انتخاب مناسب‌ترین مکان و در کوتاه‌ترین زمان از بین گزینه‌های پیش‌رو و شناسایی نقاط ضعف محدوده ها بزرگترین دستاورد این پژوهش بود.

الگوی به‌دست‌آمده در محدوده تهران‌پارس به‌عنوان مورد مطالعاتی پیاده‌سازی شد و بوستان‌های شهدای تهران‌پارس، آرالیا و مهرنامی مناسب‌ترین مکان‌ها بر اساس این الگو برای زمان بحران شناخته شدند. نتایج استفاده از این الگو نشان داد که غرب محدوده مطالعاتی برای اسکان در زمان بحران با کمبود فضا روبه‌رو خواهد شد.