تعیین منشا و سازوکارهای تشکیل چشمه های گوگردی و آبگرم تاقدیس سیاهکوه، جنوب غرب ایران، با استفاده از خصوصیات هیدروژئوشیمی و ایزوتوپی

چشمه های گوگردی و آبگرم دهلران و دویرج با مشخصات فیزیکوشیمیایی متفاوت از تاقدیس سیاهکوه واقع در شمال شهر دهلران، جنوب غربی استان ایلام تخلیه می شوند. به منظور تعیین مشخصات چشمه های گوگردی و آبگرم تاقدیس سیاهکوه بررسی های زمین شناسی، هیدروژیولوژیکی، هیدروژیوشیمیایی و ایزوتوپی انجام گرفت. پایش آبدهی، دما، اسیدیته، میزان گاز سولفید هیدروژن و اکسیژن محلول در محل و آنالیز شیمی یون های اصلی در آزمایشگاه به مدت یک سال به طور ماهانه انجام گردید. سنجش ایزوتوپ های پایدار دوتریوم (2H)، اکسیژن 18 (18O) و سولفور 34 (34S) در دو دوره خشک و مرطوب به منظور تعیین منشا آبها انجام شد. نمودارهای ترکیبی هیدروشیمی به منظور شناسایی فرآیندهای هیدروشیمی غالب استفاده شد. ژیوترمومتری مبتنی بر هیدروشیمی به منظور تعیین دمای مخزن و روابط بین ایزوتوپ های پایدار با خط آب جوی محلی و جهانی به منظور تعیین منشاء آب چشمه ها انجام گردید. درنهایت با جمع بندی یافته های زمین شناسی، هیدروژیولوژی و هیدروژیوشیمی مدل مفهومی سازوکار چشمه ها ارایه شد. بررسی زمین شناسی و هیدروژیولوژی نشان داد که گسل های عمیق موجود در تاقدیس سیاهکوه باعث ارتباط هیدرولیکی سازندهای کارستی ایلام و سروک با سازند تبخیری قدیمی و زیرین شده اند. دمای بالای چشمه ها به دلیل گردش عمیق آب های نفوذی حاصل از ریزش های جوی در امتداد شکستگی ها و گسل ها می باشد. بررسی های ژیوترمومتری سیلیس دمای مخزن چشمه های گوگردی دهلران و دویرج را به ترتیب حدود °C70 و °C38 نشان داد. منشاء گاز سولفید هیدروژن (H2S) چشمه ها، فعالیت باکتری های احیاء کننده سولفات تشخیص داده شد. علیرغم وجود شورابه ها در میدان های نفتی و گازی در منطقه، نسبت های Na/Cl، SO4/Cl و TDS/Br نیز نشان داد که شوری آب چشمه های گوگردی دویرج و دهلران انحلال سازندهای تبخیری می باشد. آنالیز ایزوتوپ پایدار گوگرد 34 نیز منشاء سولفات موجود در آب چشمه ها را سازندهای تبخیری نشان داد. آنالیز ایزوتوپ های پایدار دوتریم و اکسیژن 18 منشاء چشمه های آبگرم و گوگردی دهلران و دویرج را ریزش های جوی منطقه تعیین نمود.