اثر ورمی کمپوست و برخی عناصر پرمصرف بر رشد، جذب عناصر غذایی و کمیت و کیفیت اسانس مرزه (Satureja hortensis L)

کودهای آلی یکی از الزامات توسعه کشاورزی پایدار در راستای کاهش مصرف کودهای شیمیایی و خطرات زیست محیطی ناشی از آن ها می باشند. در این راستا، ورمی کمپوست نقش مهمی در بهبود رشد و کیفیت محصولات کشاورزی و تولید محصولات ارگانیک دارد. مطالعات متعددی به بررسی تاثیر ورمی کمپوست بر عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی پرداخته اند. اما مطالعه جامعی در ارتباط با تاثیر ورمی کمپوست یا تغذیه تلفیقی بر عملکرد کمی و کیفی مرزه وجود ندارد. بنابراین، این مطالعه به منظور بررسی تاثیر ورمی کمپوست و تغذیه تلفیقی بر رشد، جذب عناصر غذایی و کمیت و کیفیت اسانس مرزه انجام شد.

این آزمایش به صورت طرح بلوک های کاملا تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (بدون تیمار)، کود شیمیایی حاوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) (با نسبت 80:50:50 کیلوگرم در هکتار)، سطوح مختلف ورمی کمپوست (2، 4، 6، 8 و 10 تن در هکتار) و تیمارهای ترکیبی (نصف هر یک از سطوح ورمی کمپوست به همراه نصف NPK) بودند. صفات مورد مطالعه نیز عبارت بودند از: ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن خشک اندام هوایی، درصد و عملکرد اسانس، ترکیبات موجود در اسانس، میزان کلروفیل a و b و کلروفیل کل و میزان جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم. داده ها با استفاده از نرم افزار SAS آنالیز شدند. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 05/ 0 انجام شد.

نتایج نشان داد که تمامی صفات مورد بررسی به غیر از کلروقیل b و درصد اسانس، به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارها قرار گرفتند. تیمار NPK به طور چشمگیری تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن خشک اندام هوایی، جذب نیتروژن و فسفر و میزان کلروفیل a و کل را نسبت به شاهد افزایش داد. ورمی کمپوست به تنهایی و یا در ترکیب با کود NPK (نصف ورمی کمپوست به همراه نصف NPK) بسته به دز مصرفی تاثیر قابل ملاحظه ای در افزایش تمامی صفات (به غیر از کلروفیل b و درصد اسانس) داشت. بیشترین میزان جذب فسفر در اثر کاربرد 10 تن در هکتار ورمی کمپوست بدست آمد؛ در حالیکه بیشترین مقدار سایر صفات توسط تیمار ترکیبی 5 تن در هکتار ورمی کمپوست+ نصف NPK بدست آمد. کمترین مقدار صفات مورد ارزیابی نیز مربوط به تیمار شاهد بود. نتایج همچنین نشان داد که کمترین درصد گاماترپینن، میرسن و پی سیمن در تیمار شاهد مشاهده شد؛ در حالیکه میزان کارواکرول به طور معنی داری در تیمار شاهد نسبت به تیمارهای کودی (به غیر از 2 و 4 تن در هکتار ورمی کمپوست) افزایش یافت.

یافته های این تحقیق نشان داد که کاربرد ورمی کمپوست به تنهایی (6 تن در هکتار یا بیشتر) و یا در ترکیب با کودهای شیمیایی (به ویژه 5 تن در هکتار ورمی کمپوست + نصف NPK) از پتانسیل خوبی در بهبود وزن خشک و عملکرد اسانس مرزه برخوردار می باشد. از اینرو، نتیجه گیری می شود که با مصرف کود ورمی کمپوست در زراعت مرزه می توان کودهای شیمیایی NPK را حذف نموده و یا مصرف آن ها را کاهش داد. همچنین می توان نتیجه گرفت که گیاهان تیمار نشده برای دستیابی به بیشترین میزان کارواکرول مناسب هستند؛ درحالیکه، کاربرد ورمی کمپوست به تنهایی و یا در ترکیب با کود شیمیایی در راستای دستیابی به ترکیبات هیدروکربنه از قبیل گاماترپینن، میرسن و پی سیمن ارجحیت دارند.