بررسی برخی از ویژگی های رویشی و محیطی گونه انحصاری Diaphanoptera khorasanica Rech. f. در شمال شرقی ایران

گونه Diaphanoptera khorasanica Rech. f. (روشن بال خراسانی) انحصاری ایران و دارای طبقه تهدید "آسیب پذیر" است. در تحقیق حاضر برخی از ویژگی های رویشی و محیطی این گونه در رویشگاه های چلپوی عطاییه خراسان رضوی و دره هوینده و کج دره پارک ملی ساریگل خراسان شمالی مطالعه شد. جهت نمونه برداری از گیاه D. khorasanica ، 45 پلات یک متر مربعی در طول 9 ترانسکت 100 متری برای هر سه رویشگاه به روش تصادفی- سیستماتیک استقرار یافت. داخل هر پلات ویژگی های رویشی این گونه اندازه گیری شد. در هر رویشگاه سه نمونه خاک به طور تصادفی در مسیر ترانسکت ها و از عمق 20-0 سانتی متری پای بوته های این گونه برداشت و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازه گیری شد. اطلاعات اقلیمی 10 سال اخیر از ایستگاه های سینوپتیک شهرهای کاشمر و اسفراین استخراج شد. پس از جمع آوری داده ها به منظور تحلیل ویژگی های رویشی و خاک از آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) و جهت مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بین سه رویشگاه از نظر سطح تاج‏پوشش و قطر ضخیم ترین ساقه در سطح 5 درصد، ارتفاع گیاه و طول برگ ، تعداد بوته و طول بلندترین ساقه در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری وجود دارد، اما تعداد دانه رست و عرض برگ اختلاف معنی داری ندارند. همچنین بین رویشگاه ها خصوصیات خاک در سطح 1 درصد اختلاف معنی داری دارند. مهم‏ترین عوامل محیطی اثرگذار بر ویژگی‏های رویشی با استفاده از روش تجزیه مولفه‏‏های اصلی (PCA) تعیین شد. نتایج نشان داد که حداقل مطلق دما، میانگین حداقل دمای سردترین ماه، بارندگی سالانه، هدایت الکتریکی، رس و جهت دامنه به ترتیب بیشترین تاثیر را بر این خصوصیات داشتند. همچنین در میان خصوصیات رویشی، طول بلندترین ساقه، ارتفاع گیاه، سطح تاج‏پوشش، تعداد بوته و قطر ضخیم‏ترین ساقه به ترتیب بیشترین تاثیر را نسبت به خصوصیات محیطی نشان دادند.