تحلیلی بر شاخص های جغرافیای طبیعی موثر در امنیت مرزهای ج.ا. ایران با تاکید بر مرزهای شمال غربی کشور

عناصر و شاخص های جغرافیای طبیعی از ارکان اصلی مطالعات امنیتی مرزها به شمار می روند. برنامه ریزان امنیتی در ارایه طرح های امنیتی مرز در تلاش اند طرح ها مبتنی بر واقعیت های جغرافیایی حاکم در مناطق مرزی باشد تا قابلیت اجرایی داشته باشند. تنوع جغرافیایی مرزهای منطقه آذربایجان، از عوامل اصلی تنوع طرح های امنیتی مرزی در این منطقه است. وجود مرزهای رودخانه ای، کوهستانی با توپوگرافی و پوشش گیاهی متنوع، همسایگی با واحدهای سیاسی با شاخص های ژیوپلیتیکی و امنیتی چالش برانگیز مطالعه عمیق شاخص های جغرافیای طبیعی جهت کاربست آن ها در طرح های امنیتی مرزبانی منطقه را بسیار مهم جلوه می دهد. هدف پژوهش استخراج و طبقه بندی شاخص های جغرافیای طبیعی تاثیرگذار در امنیت مرزهای ج.ا.ایران است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی با رویکرد تحلیل کمی و کیفی (آمیخته) می باشد. تجزیه وتحلیل متون مصاحبه های صورت گرفته با جامعه خبرگی از روش داده بنیاد و به شیوه تحلیل محتوا در نرم افزار MAXQDA  انجام گرفته است. برای بررسی وضعیت عاملیت هر کدام از شاخص ها از طریق تحلیل عاملی در نرم افزار SPSS نسبت به طبقه بندی عامل ها اقدام شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که عامل های جابجایی علایم مرزی در طغیان و فرسایش رودخانه مرزی (933/0)، انتخاب نوع تجهیزات و تسلیحات بر اساس اقلیم مرز (914/0) و افزایش خلاهای امنیتی در مرزهای کوهستانی (9/0) بیشترین عامل تاثیرگذار در امنیت مرزی بوده اند. همچنین وضعیت شاخص های گزینش شده در طرح های امنیتی استان های اردبیل، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی موردبررسی و مقایسه قرار گرفت. که نتایج تحلیل نشان داد که چهار مقوله جغرافیای طبیعی (اقلیم، ژیوموفولوژی، موقعیت، زیست بوم) در طرح های امنیتی مناطق مرزی آذربایجان از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و در مقایسه وضعیت استان ها در پیاده سازی شاخص های گزینش شده؛ استان اردبیل در وضعیت خوب، استان آذربایجان غربی در وضعیت متوسط و استان آذربایجان شرقی در وضعیت ضعیف ارزیابی شد.