پژوهشی تطبیقی بر نقوش گچ بری های دو بنای قاجاری شهر بیرجند (باغ اکبریه و رحیم آباد)

یکی از ویژگی های مهم هنر گچ بری طرح و نقش آنها است. بی تردید، سطوح دیوارها را می توان در دسترس ترین بستر انعکاس تفکرات مردمان گذشته به شمار آورد. عینا بدین سبب است که گچ بری ها و سایر تزیینات مورداستفاده در بناها را شاهد بی بدیل ادوار فرهنگی گذشته به شمار آورده اند. در دوره ی قاجار امور تشریفاتی و تجمل گرایی رواج بیشتری یافت، تاآنجاکه حاکمان محلی نیز مانند حکومت مرکزی برای خود عمارت هایی مجلل و باشکوه احداث می کردند که ازجمله می توان به باغ و عمارت اکبریه و رحیم آباد بیرجند اشاره کرد. باغ و عمارت اکبریه به عنوان سکونتگاه طبقه ی حاکم، ویژگی های معماری و هنری متعددی دارد که یکی از مهم ترین آنها انبوهی از تزیینات گچ بری است. بخش های مسکونی، پذیرایی و حوضخانه، با توجه به نوع کارکردشان از جالب توجه ترین بخش های تزیینی به شمار می روند. عمارت مرکزی تزیینات گچ بری خاص و منحصربه فردی دارد که از لحاظ نقش مایه هندسی، گیاهی و حیوانی قابل توجه است. باغ و عمارت رحیم آباد یکی از بناهای قاجاریه ی بیرجند است. نکته ی حایزاهمیت در این بنا غنای نقوش گچ بری آن است. این پژوهش قصد دارد به روش تطبیقی به مطالعه ی نقوش گچ بری این دو عمارت بپردازد. گردآوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای و میدانی بوده و نقوش این عمارت ها موردمطالعه قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد نقوش این عمارت ها با مضامین و تکنیک های گچ بری یکسانی کار شده اند اما غنای تزیینات و گچ بری های باغ رحیم آباد نسبت به نقوش و تزیینات باغ اکبریه بیشتر است و نوع نقوش آن ازنظر تکنیک اجرا و مضامین، روند پیشرفته تری را طی کرده به طوری که در عمارت رحیم آباد بیشتر نقوش تاثیر غرب را منعکس می کنند و نقوش گیاهی فراوان تر شده اند. همچنین استفاده از سردیس های حیوانی در این عمارت دیده می شود.