تحلیل مولفه های تمدن ساز موثر از سوی دولت ادریسیان در قرون اولیه اسلام بر کشورها و شهرهای غیرمسلمان

ادریسیان (778-985 م)نخستین فرقه شیعی بودند که در بلاد اسلامی به قدرت سیاسی رسیدند. آنها موفق شدند حدود سه قرن ابتدا به شکل کاملا مستقل و سپس به عنوان کارگزار خلافت اموی مستقر در اسپانیا تشکیل حکومت دهند. نتایج این استقرار و تثبیت قوای سیاسی به تدریج در حوزه های فرهنگ و تمدن خود را آشکار ساخت تا بدانجا که پژوهش های بسیاری بر مظاهر فرهنگ و تمدن ادریسی شهادت می دهند. اما نکته ناگفته ای که در این زمینه وجود دارد تاثیرگذاری آنها بر همسایگان مسلمان و غیرمسلمانی است که به تدریج شیفته تمدن و اندیشه فرهنگی ادریسیان شدند. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به مهمترین مصادیق و مولفه های تمدن ساز پرداخته است که در زمامداری ادریسیان ظهور و گسترش یافتند و علاوه بر آن به کشورها، بلاد و اقوام دیگر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم صادر شدند. بنا بر نتایج اگر تمدن را منبعث از دو عامل وحدت یافتگی و دین بدانیم و آن را بر اساس اصولی مانند معماری، سیستم بوروکراتیک و روابط تجاری-سیاسی بازشناسی کنیم، آنگاه می توان دریافت که چگونه بسیاری از دستاوردهای تمدنی دوران ادریسیان از کشورهای آفریقایی تا اسپانیا و پرتغال گسترش یافته است. هرچند شکل این گسترش متوازن و همگن نبوده، اما نهایتا تاثیرات ژرفی از ساختار تمدن ادریسی در تمامی این حوزه های جغرافیایی و سیاسی دیده می شود.