مبانی فلسفی توحید در قرآن (از دیدگاه صدرالمتالهین و برخی فیلسوفان صدرایی معاصر)

موضوع توحید و شناخت خداوند از مهم‌ترین موضوعات نظام‌های فلسفی است و هیچ نظام فلسفی‌ای نیست که در این مسیله، نفیا یا اثباتا، سخنی نگفته باشد. در میان فیلسوفان مسلمان مباحث مربوط به توحید و خداشناسی به‌طور گسترده بحث و بررسی شده است. قرآن کریم که آخرین و کامل‌ترین کتاب آسمانی برای هدایت بشر است، مباحث توحید را به‌نحوی که برای عموم افراد درک‌پذیر باشد، مطرح کرده است.
ازآنجاکه هدف از نزول قرآن کریم هدایت عموم بشر است، نحوه تبیین مباحث توحید در قرآن، به شیوه کتاب‌های رایج فلسفی نیست، ولی ژرف‌نگری و تدبر در آیات قرآن، انسان را به نکاتی درباره مبانی فلسفی توحید در آن رهنمون می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان نوعی همسانی و مطابقت میان آموزه‌های فلسفی با این کتاب آسمانی مشاهده کرد که نشان‌دهنده ارتباط محکم میان دین الهی و فلسفه الهی است و آیات قرآن الهام‌بخش درک مبانی فلسفی توحیدی است.
مسایل توحیدی طرح‌شده در نظام فلسفی حکمت متعالیه همچون برهان صدیقین، وحدت وجود، وحدت حقه حقیقیه خداوند، برهان تمانع در اثبات یگانگی خداوند، نحوه معیت حق و خلق و نحوه علیت و فاعلیت مخلوقات از آیات قرآن کریم قابل استنباط است.