تاثیر مداخلات انسانی در حریم و بستر رودخانه فاروب رومان و ویژگی های سیل آن

با توجه به موقعیت کشور ایران که در منطقه خشک و نیمه ‏خشک قرار گرفته است و همچنین، خسار ت های سیلاب‏ها در سال‏های اخیر، مطالعات مدیریت سیلاب اهمیت زیادی دارد. آثار تخریبی و مداخلات گسترده انسان در حریم و بستر رودخانه ها به صورت‏های مختلف رخ داده است. بنابراین، شبیه‏سازی رفتار هیدرولیکی رودخانه ‏ها، برای پیش‏بینی خسارت‏های ناشی از سیلاب، کنترل و مهار سیلاب، ساماندهی رودخانه‏ ها و سایر مطالعات ضرورت دارد. در تحقیق حاضر به مدل‏سازی بازه‏ای به طول 7 کیلومتر از رودخانه فاروب رومان نیشابور پرداخته شده است. مدل‏سازی برای دوره ‏بازگشت‏های 2 تا 100 سال در دو حالت وجود داشتن و نداشتن ساخت وساز در مسیر رودخانه با استفاده از نرم‏افزارهای Arc GIS و HEC-RAS انجام گرفت و تاثیر سازه‏ ها بر میزان تغییر عمق و پهنای سیلاب بررسی شد. همچنین، حساسیت پارامترهای هیدرولیکی مختلف بر دبی سیلاب نیز بررسی شد. برای بررسی تغییرات حریم و بستر رودخانه، عکس‏های هوایی سال‏های 1347 و 1398 استفاده شده و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان دهنده تاثیر منفی سازه ها بر افزایش عمق و پهنه ‏سیلاب بر اثر دخالت‏های انسانی انجام شده در مسیر رودخانه بود که این مداخلات باعث افزایش 16 درصدی پهنه ‏سیلاب و افزایش 30 درصدی عمق سیلاب شده است. با بررسی مساحت پهنه‏ های سیلاب، مشخص شد که بیشترین میزان مساحت زمین‏های زیر آب رفته اطراف، 85 هزار مترمربع است. نتایج تعیین بستر رودخانه نشان داد بستر رودخانه از سال 1347 تا کنون جابه جایی محسوسی داشته است، به‏ طوری ‏که مساحت بستر رودخانه از 550 هکتار به 330 هکتار کاهش یافته که به معنای کاهش 40 درصدی بستر رودخانه تا کنون است. تحلیل حساسیت نشان داد بیشترین میزان خطای مدل و تراز آب مشاهده‏ای 6 درصد بوده است که می‏توان به دقت مطلوب مدل پی برد.