بررسی و بازخوانی انتقادی کتیبه های مناره فیروزآباد ترشیز (بردسکن) و تاریخ گذاری بنا

مناره فیروزآباد واقع در روستای فیروزآباد بردسکن ازجمله بناهایی است که صاحب نظران به آن کم پرداخته اند و بر سر آنچه انجام شده نیز اختلاف دارند. در هیچ کدام از متون اختصاصی این مناره کتیبه هایش مطالعه و بررسی نشده و در برخی از آن ها متن کتیبه ها و تاریخ گذاری بنا با یکدیگر متفاوت است. شاید بتوان محل قرارگیری مناره را دلیل این کم توجهی دانست؛ چراکه امروزه هیچ مسیری از آن روستا نمی گذرد. سازمان میراث فرهنگی این اثر را به شماره 91 به ثبت رسانده و آن را متعلق به اواخر قرن هفتم و مضامین کتیبه ها را شامل آیات قرآنی، نام بانیان، و تاریخ ساخت می داند. در این مقاله برای رفع اختلاف ها و ابهامات در متن کتیبه ها و تاریخ گذاری بنا به این پرسش پاسخ داده می شود که متن کتیبه های این مناره و تاریخ ساخت آن چیست؟ بدین منظور نگارندگان داده های خود را از طریق مطالعات میدانی در محل مناره و بررسی های تطبیقی و مراجعه به منابع تکمیلی و همچنین نقد و بررسی دستاوردهای پژوهشگران این حوزه به صورت کتابخانه ای و اسنادی گردآوری کرده و به تحلیل پرداخته اند. با خوانش و بازسازی کامل کتیبه های این بنا به روش دیجیتال و تطبیق محتوای آن با منابع تاریخی، در پایان این نتیجه به دست آمده است: «برخلاف نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، مناره فیروزآباد یک مناره مستقل و مربوط به دوره حکومت سلاجقه بر ایران بوده است». این منار به دستور شخصی به نام محمد بن منصور در قرن پنجم بین سال های 447 تا 496ق، بر سر راه مواصلاتی هرات به نیشابور ، در ترشیز ساخته شده است.