بررسی سازگاری و پایداری عملکرد ریشه و عملکرد قندخالص در ژنوتیپ های چغندر قند (Beta vulgaris L.) با استفاده روش چند متغیره AMMI و GGE بای پلات

به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص در  47 ژنوتیپ چغندرقند (44 هیبرید جدید همراه با دو شاهد خارجی و یک شاهد داخلی)، در آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تکرار در چهار منطقه همدان، کرمانشاه، شیراز و مشهد در سال زراعی 1398 مورد ارزیابی قرار گرفتند. به منظور تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر (AMMI) و روش گرافیکی  GGEبای پلات استفاده شد، نتایج اثرات افزایشی جمع پذیر (تجزیه واریانس) و اثرات متقابل ضرب پذیر (تجزیه به مولفه های اصلی) نشان داد که اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط بر عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد دو مولفه اول به ترتیب 89/10 و 95/48 درصد از واریانس اثر متقابل را برای عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص تبیین کردند. نمودار بای پلات حاصل از اولین مولفه اصلی اثر متقابل و میانگین عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص برای ژنوتیپ ها و محیط ها نشان داد که ژنوتیپ های 28، 26 و  به ترتیب با متوسط عملکرد ریشه 63/85 ، 65/35 و 62/46 تن در هکتار و عملکرد قند خالص 8/17، 8/35 و 7/79 تن در هکتار، عملکردهای بیشتر از میانگین کل و با کمترین مقدار برای اولین مولفه اثر متقابل به عنوان ژنوتیپ های پایدار شناخته شدند، بر اساس نتایج نمودار دو بعدی مربوط به دو مولفه اصلی اول اثر متقابل ژنوتیپ در محیط ژنوتیپ شماره 24 از لحاظ عملکرد ریشه و عملکرد قند خالص برای محیط های همدان، شیراز و مشهد دارای سازگاری خصوصی بالایی بود، در حالیکه ژنوتیپ 46 از لحاظ عملکرد ریشه و ژنوتیپ 36 از لحاظ عملکرد قند خالص برای محیط کرمانشاه سازگاری خصوصی مناسبی نشان دادند. همچنین ژنوتیپ شماره 37 از لحاظ عملکرد ریشه و ژنوتیپ 44 از نظر عملکرد قند خالص نسبت به سایر ژنوتیپ ها از سازگاری عمومی بالاتری برخوردار بودند. در مقایسه با ارقام شاهد خارجی هیبریدهای 28، 26 و 43 از عملکرد ریشه، عملکرد قند خالص و پایداری مناسبی برخوردار بودند و گزینش آنها برای برنامه های آتی به نژادی توصیه می شود.