اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط بر روی عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم زمستانه کشت شده در شرایط دیم

به منظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر روی عملکرد دانه، این تحقیق با 24 ژنوتیپ گندم نان در 21 محیط مختلف شامل ایستگاه های تحقیقات کشاورزی مراغه، سرارود، قاملو، شیروان، اردبیل، اراک و زنجان در شرایط دیم طی سه سال زراعی (1392-95) انجام گرفت. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثر اصلی ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال 1% معنی دار بوده و بزرگی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط نسبت به اثر ژنوتیپ تقریبا" سه برابر بود که بیانگر وجود گروه های محیطی مختلف در برنامه به نژادی گندم دیم کشور است. بر اساس نتایج GGE بای پلات، محیط ها در دو گروه و ژنوتیپ ها در پنج گروه مشخص گروهبندی شدند. ژنوتیپ های شماره 1 (رقم شاهد آذر2) و 21 (لاین به نژادی) هرکدام سازگاری خصوصی بالایی را به یکی از دو گروه محیطی متفاوت نشان دادند. در این تحقیق محیط های سرد به خوبی توسط تجزیه گرافیکی از محیط های معتدل سرد متمایز شده و لاین برتر در هر گروه شناسایی شد. در بین لاین های مورد ارزیابی ژنوتیپ شماره 20 به عنوان ژنوتیپ ایده ال بهترین ترکیب را از نظر میانگین عملکرد دانه بیشتر و پایداری عملکرد بالا به نمایش گذاشت. بکارگیری تجزیه های گرافیکی در این تحقیق توانمندی بالای این روش را در ارزیابی همزمان ژنوتیپ ها و محیط های اجرای آزمایش به نمایش گذاشت و اطلاعات بسیار مفیدی از ژنوتیپ ها و محیط های برتر را برای استفاده در برنامه های به نژادی فراهم کرد.