دلبستگی مکانی در مقیاس محله: مرور نظام مند دو دهه مقالات پژوهشی در ایران

دلبستگی به محله پیوندی روانشناختی واجد ابعاد احساسی، شناختی و رفتاری است که پیامدهای مثبتی چون احساس عزت نفس، آسایش، تقویت سرمایه اجتماعی و مشارکت جمعی ساکنان محله ها به همراه دارد. شناسایی عوامل تاثیرگذار بر تقویت دلبستگی به محله گامی ضروری در برنامه ریزی توسعه پایدار محله ای است. این مقاله می کوشد با اتخاذ روش مرور نظام مند1، مقالات پژوهشی کشور حدفاصل سال های 1398 تا  1380 در زمینه دلبستگی به محله را شناسایی و یافته های آن ها را در چگونگی تبیین این مفهوم و عوامل تاثیرگذار بر آن تحلیل نماید. همچنین تلاش می شود تا ضمن شناسایی تناقض ها در نتایج و خلاءهای مطالعاتی موجود، پژوهش های آتی به نحوی پیشنهاد شوند تا بستری برای بسط نظریه بومی دلبستگی به محله فراهم شود. نتایج مرور نظام مند پژوهش ها نشان داد تمام مطالعات در تببین «ماهیت دلبستگی به محله» بر روانشناختی بودن این پیوند و پیامدهای رفتاری آن تاکید شده و سازوکارهای روانشناختی عمیق در ابعاد احساسی و شناختی تشریح نشده است. همچنین محققان در شناسایی عوامل اثرگذار بر این پیوند بیش تر بر ابعاد انسانی و مکانی پیوند تمرکز داشته اند. خلاء تیوری مکان و محله دستیابی به نتیجه ای واجد انسجام نظری را دشوار کرده است. در بعد انسانی تاثیر متغیرهای مدت زمان سکونت، جنسیت، سطح تحصیلات و مالکیت مسکن در مطالعات مختلف در تناقض با یکدیگر شناسایی شدند. اما تاهل و سطح درآمد خانوار واجد تاثیری مثبت و تحرک جمعیتی تاثیری منفی بر این پیوندها داشتند. در بعد رفتاری مشارکت اجتماعی، پرتکرارترین متغیر مورد مطالعه و واجد رابطه ای معنادار و مثبت با این پیوندها و در بعد احساسی نیز احساس امنیت روانی و آسایش رابطه ای معنادار و مثبت را نشان داده اند.