مطالعه ترکیبات شیمیایی سفال های اسگرافیاتو: مطالعه موردی محوطه شاهکوه الموت

در کاوش محوطه شاهکوه سفال های اسگرافیاتو به تعداد زیاد به همراه کوره پخت سفال به دست آمد؛ نمونه سفال های اسگرافیاتو از محوطه هایی هم چون لمبسر و قلعه الموت نیز یافت شد. شباهت های ظاهری هم چون رنگ خمیره، فرم ظروف، آمیزه و ضخامت قطعات سفال ساده درون کوره با سفال های اسگرافیاتو موجب شد تا احتمال داده شود سفال های اسگرافیاتو نیز در این محوطه تهیه می شدند. در این پژوهش درمجموع 26 قطعه سفال اسگرافیاتو و ساده از 2 محوطه شاخص منطقه الموت جهت مقایسه ترکیبات خمیره سفال ها انتخاب شد. اهداف پژوهش عبارتنداز: شناسایی ترکیب شیمیایی سفال های هر محوطه؛ دومین هدف درک تفاوت ها یا شباهت های ترکیبات هر محوطه و تلاش برای ارزیابی احتمال تولید سفال های اسگرافیاتو منطقه الموت در شاهکوه است. پرسش های این پژوهش عبارتنداز: ترکیبات شیمیایی سفال های این محوطه ها تا چه حد مشابه یا متمایز هستند و چند گروه متمایز براساس ترکیبات شیمیایی قابل شناسایی خواهد بود؟ چه میزان از نمونه های اسگرافیاتو با نمونه های بدون لعاب هم گروه خواهند بود و ارتباط بین گروه ها را براساس بستر باستان شناسی-تاریخی چگونه می توان تبیین کرد؟ نمونه های این پژوهش به کمک دستگاه PIXE در سازمان انرژی اتمی آزمایش شد و از نرم افزار GUPIX برای تجزیه و تحلیل طیف ها استفاده شد. درمجموع 29 ترکیب در نمونه ها ثبت شد. نتایج با نرم افزار SPSS, Dplot مطالعه شد. با نسبت گیری بین مقادیر ترکیبات شیمیایی سفال ها سه گروه متمایز شناسایی شد. سفال های داخل کوره در گروه نخست، سفال های سطحی شاهکوه (جدیدترین دوره استقرار محوطه) در گروه دوم و سفال های لمبسر در گروه سوم قرار گرفتند. نمونه های O38 بین گروه دوم و سوم مشترک بود. براساس این نتایج مشخص شد منبع خاک سفال های بدون لعاب داخل کوره شاهکوه متمایز از سفال های اسگرفیاتو است و در نتیجه احتمالا محل ساخت سفال های اسگرافیاتو در محوطه شاهکوه نبوده است. نکته دوم تفاوت گروه دوم و سوم به دلیل تغییر در منبع و کارگاه سفالگری در گذر زمان از دوره اول اسماعیلیه (پیش از حمله مغول به منطقه) و دوره دوم اسماعیلیه (پس از حمله مغول) است که احتمالا ناشی از پیامدهای این حملات است.