تاثیر الگوی فضایی خانه های تاریخی دوره قاجاریه شهر اردبیل در شکل گیری کالبدی حسینیه مجتهد

عصر قاجار از مهم ترین دوران شکوفایی تعزیه و توجه به احداث ابنیه آیینی، مانند حسینیه و تکایا در ایران است. شهر اردبیل از دیرباز به عنوان مهد تشیع موردتوجه بوده است و به لحاظ آیینی از مراکز مهم ایران به شمار می رفت. در این پژوهش به شناخت و بررسی کالبد معماری حسینیه مجتهد که جزو مهم ترین حسینیه های ایران به لحاظ معماری، قدمت و وسعت ساخت است و قدیمی ترین حسینیه شمال غرب کشور و هم چنین اولین و منسجم ترین حسینیه طراحی شده اردبیل محسوب می شود؛ به عنوان بنای آیینی ارزشمند دوره قاجار پرداخته می شود. در کنار نقش حسینیه ها در تعزیه، خانه ها نیز از ابتدا متاثر از مذهب و مراسم های آیینی بوده اند. در پژوهش حاضر علاوه بر حسینیه، به بررسی الگو های فضایی تعدادی از خانه های قاجار اردبیل که در شکل گیری کالبدی حسینیه مجتهد تاثیر گذار بوده اند، پرداخته می شود. هدف از بررسی مقایسه ای کالبدی حسینیه مجتهد و خانه های اردبیل، دستیابی به پاسخ این پرسش هاست که، الگوی فضایی و معماری خانه ها چه تاثیری برروی الگوی حسینیه مجتهد در دوره قاجار در شهر اردبیل داشته است؟ (و) چه شباهت هایی از بعد فضا و کالبد معماری حسینیه مجتهد و خانه های تاریخی شهر اردبیل وجود دارد؟ پژوهش حاضر از نوع کیفی و به روش تحلیلی-توصیفی است. پس از مطالعات میدانی و بررسی مدارک و جمع آوری اطلاعات از حسینیه مجتهد و خانه های تاریخی، با معرفی و بررسی ویژگی های هر یک از بناها و مقایسه تعدادی از شاخص های مهم، نقش عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری کالبدی حسینیه و خانه ها مشخص گردید و در نتیجه معین شد که الگوی معماری حسینیه مجتهد تاثیرپذیرفته از الگوی فضایی خانه های تاریخی شهر اردبیل است و این حسینیه به تاسی از معماری متداول دوره قاجاریه بنا شده و چارچوب های معماری دوره قاجار بر آن حاکم است.