بررسی میزان توجه به مولفه های تفکر انتقادی با استفاده از فناوری های آموزشی در کتابهای درسی علوم تجربی پایه اول ایران و روسیه

پیشینه و اهداف:

 هدف از پژوهش حاضر بررسی و مقایسه میزان استفاده از فناوری های آموزشی برای پرورش تفکر انتقادی دانش آموزان در کتاب های درسی علوم تجربی پایه اول ابتدایی کشورهای روسیه و ایران می باشد.

روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و نمونه آماری آن کتاب های درسی علوم تجربی پایه اول ابتدایی کشورهای ایران و روسیه می باشد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش چک لیست محقق ساخته تفکر انتقادی و فناوری نرم و سخت است. روایی این چک لیست توسط آموزگاران مجرب و 4 نفر از اساتید حوزه علوم تربیتی (تکنولوژی آموزشی و آموزش ابتدایی) مورد تایید قرار گرفت. تعیین پایایی ابزار و اطمینان از آن از طریق فرمول ویلیام رومی محاسبه شده است.

نتایج تحلیل محتوای کتب علوم تجربی نشان داد که در کتاب های اول هر دو کشور از فناوری های سخت و نرم برای آموزش تفکر انتقادی استفاده شده است. درصد فراوانی استفاده از فناوری نرم برای پرورش روحیه تفکر انتقادی در کتاب علوم تجربی پایه اول کشور ایران 65/75 و برای فناوری سخت 35/24درصد بوده است. به علاوه، درصد فراوانی استفاده از فناوری نرم برای پرورش روحیه تفکر انتقادی در کتاب علوم تجربی سال اول روسیه 64/51 درصد و استفاده از فناوری سخت 35/48 درصد روسیه بوده است. همچنین در بین مولفه های تفکر انتقادی بیشترین درصد فراوانی در کشور ایران مربوط به مولفه درگیرکردن با درصد فراوانی 49/25 و در روسیه مربوط به مولفه درگیر کردن با درصد فراوانی02/32درصد بوده است. کمترین درصد فراوانی در بین مولفه های تفکر انتقادی در ایران مربوط به مولفه قضاوت و ارزشیابی با درصد فراوانی 87/2 و در روسیه مربوط به مولفه قضاوت و ارزشیابی با درصد فراوانی 84/3 درصد بوده است. ترکیب فناوری های نرم و سخت در محتوای کتاب های علوم تجربی امکان یادگیری موثرتر فراهم می کند و فرایند یادگیری را برای دانش آموزان جذاب تر می کند. در مولفه های دیگر تفکر انتقادی درصد فراوانی در کشورهای روسیه و ایران بدین ترتیب بوده است: پرسش مناسب در روسیه 33/18 و ایران 60/11 درصد، در مولفه جمعی بودن در ایران 01/10 درصد و در روسیه 04/10، در مولفه تجزیه و تحلیل روسیه 30/7 درصد و در ایران 15/5، در مولفه استدلال روسیه 63/7 و ایران 15/5، در مولفه ترکیب درصد فراوانی روسیه 95/7 و در ایران درصد فراوانی این حیطه 6/5 درصد بوده است.

ترکیب فناوری های نرم و سخت در محتوای کتب امکان یادگیری موثرتر و جذاب تر را برای دانش آموزان فراهم می آورد. در واقع، فناوری های نرم، فناوری های سخت را تکمیل کرده و به آنها قوام می دهند که باعث جان بخشی به فناوری های سخت شده و امکان رشد و توسعه تفکر انتقادی و حیطه های مربوط به آن را فراهم می آورد. فناوری های سخت به عنوان ابزارهای قابل دسترس و ملموس و فناوری های نرم به عنوان مجموعه ای از ایده ها، طرح ها، ابداعات و ابتکاراتی که در طراحی آموزشی، تعیین و تدبیر رویکردها و الگوهای آموزشی تبلور می یابد در افزایش اثر تدریس و بهبود یادگیری دانش آموزان نقش بسزایی دارند. فناوری سخت به تنهایی دارای ارزش نیست؛ بلکه این فناوری های نرم هستند که به فناوری های سخت، اعتبار و ارزش می بخشند. باید درنظر داشت که دربازنگری برنامه درسی تغییرات صوری و سطحی جوابگو نخواهد بود و به تحولات بنیادین منطقی در کلیه فرایندهای برنامه درسی نیاز است. به همین دلیل پژوهشگران درهم تنیدگی منسجم و یکپارچه تفکر انتقادی در کتاب های درسی را توصیه می کنند. در این راستا روش استفاده از فناوری های سخت و نرم و چگونگی پیاده سازی آن ها در قالب مولفه های تفکر انتقادی در کتاب درسی علوم سال اول کشور ایران و روسیه مورد بررسی و تاکید قرار گرفته است.