توسعه حرفه ای معلمان با استفاده از فضای مجازی: مطالعه پدیدارشناسانه معلمان شهر همدان

معلم به عنوان یکی از عناصر اساسی برنامه درسی در اثربخش سازی آموزش و تسهیل یادگیری نقش موثری دارد. کیفیت کار معلمان مهم ترین عامل موثر بر کیفیت یادگیری دانش آموزان و موفقیت نظام های آموزشی است. معلمان به عنوان یکی از اجزای پیچیده اکوسیستم مدرسه باید بتوانند انتظارات و تقاضاهای مسیولان و ذی نفعان مختلف را برآورده سازند و از تحولات اجتماعی و تغییرات آینده درک عمیقی داشته باشند. بنابراین معلمان باید به طور مداوم به دنبال روزآمدسازی دانش و مهارت هایشان باشند و توسعه حرفه ای خود را بهبود بخشند. حوزه توسعه حرفه ای معلم جنبه های مختلف نظیر؛ عقاید، باورهای تربیتی، معرفت شناختی و تمامی ابعاد فکری، رفتاری و عملی مربوط به آموزش و تدریس را شامل می شود هدف این پژوهش شناسایی نحوه استفاده معلمان ایرانی از فضای مجازی برای توسعه حرفه ای و استخراج الگوی آن است.

در این پژوهش از روش کیفی با رویکرد پدیدارشناسی توصیفی استفاده شده است.  25 نفر از معلمان فعال در کاربرد فضای مجازی در آموزش استان همدان در سال تحصیلی 1397-1396 به مصاحبه دعوت شدند. نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند و بر اساس منطق اشباع نظری تا 25 نفر ادامه یافت. برای اعتبار و اعتمادپذیری داده ها از قابلیت اعتبار، انتقال پذیری، قابلیت اعتماد و قابلیت تایید استفاده شد.

یافته های پژوهش نشان داد معلمان با استفاده از ابزارهای بازیابی اطلاعات می توانند به اطلاعات مورد نیازشان در زمینه های مختلف دسترسی آسان داشته باشند؛ از همایش ها و کارگاه های آموزشی مطلع شوند؛ در تجربه های خود با ز اندیشی کنند و در پاسخگویی به مسایل تربیتی دانش آموزان اعتماد به نفس داشته باشند. با استفاده از ابزارهای تولید و ارایه محتوا به تولید محتواهای چندرسانه ای باکیفیت بپردازند؛ فعالیت های یادگیری متنوع طراحی کنند؛ انگیزه دانش آموزان را برای مشارکت افزایش دهند؛ از روش های تدریس فعال استفاده کنند. همچنین آنها با استفاده از ابزارهای تعاملی می توانند تجارب خود را بیان کنند؛ به تمرین نوشتن و تبادل اطلاعات با صاحب نظران و همکاران خود بپردازند؛ مهارت های گفت وگوی خود را تقویت کنند؛ با همکاران و صاحب نظران به صورت مشارکتی یاد بگیرند و در انجام پروژه های گروهی شرکت نمایند.

یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد معلمان ایرانی از ابزارهای سه گانه بازیابی اطلاعات، تولید و ارایه محتوا و ابزارهای تعاملی در راستای توسعه حرفه ای خود بهره می گیرند و با استفاده از این ابزارها می توانند به توسعه حرفه ای در زمینه های دانش محتوایی، پداگوژیک و فناورانه بپردازند. بر اساس یافته ها، معلمان با استفاده از ابزارهای بازیابی می توانند به اطلاعات مورد نیازشان در زمینه های مختلف نظیر اطلاعات مربوط به رشته تحصیلی و آخرین تغییرات کتب درسی، اطلاعات مربوط به مسایل تربیتی دانش آموزان، شیوه های تدریس، شیوه های ارزشیابی، روش های پژوهش، نظریه های یادگیری، آگاهی از وضعیت آموزش و پرورش کشورهای دیگر و دانش فناوری، زمان، مکان و موضوع همایش ها و کارگاه های آموزشی حضوری و الکترونیکی دست یابند. همچنین نتایج یافته ها نشان داد که معلمان با استفاده از ابزارهای تعاملی می توانند تجارب خود را بیان کنند و از نظرات دیگران برای بهبود آنها استفاده کنند؛ فضای مشارکتی ایجاد کنند؛ تفکر انتقادی خود را تقویت کنند؛ مهارت نویسندگی خود را تقویت کنند و مهارت های استفاده از ابزارهای واژه نگار را بهبود بخشند؛ به تبادل اطلاعات با صاحب نظران و همکاران خود بپردازند؛ مهارت گفتگوی خود را تقویت کنند؛ با همکاران و صاحب نظران در پروژه های مشارکتی فعالیت کنند؛ و به طراحی فعالیت های یادگیری فردی و گروهی بپردازند. بنابراین معلمان می توانند از فضای مجازی به عنوان بستری برای توسعه حرفه ای خود استفاده کنند.