ارزیابی موفقیت آموزش معماری ایران بر ارتقا خلاقیت و تصور خلاق دانشجویان، مطالعه موردی: دانشگاه ملایر

در روند شکل گیری طرح، از وظایف معمار طراح است که بر اساس تجربه و دانش خود در مواجهه با مسئله های طراحی پاسخ هایی مناسب بیابد که از معیارهای مختلف و متفاوت تامین کننده اهداف طراحی باشد. لذا توانایی ایجاد راه حل جدید و ناشناخته برای مسایل که به طور معمول به نام خلاقیت از آن یاد می شود، یکی از مهارت های بنیادی موردنیاز هر طراح معمار است. پاسخگویی به مسایل یکتا و منحصربه فرد طراحی، نیازمند ذهنی خلاق و منعطف است. بر همین اساس در آموزش معماری پرورش خلاقیت دانشجویان در جهت حل مسایل طراحی امری بسیار مهم برشمرده می شود. مقاله حاضر به بررسی میزان تحقق این امر در دوره آموزشی کارشناسی مهندسی معماری در ایران می پردازد.

مقاله حاضر بر اساس روش تحقیق آمیخته اکتشافی و دو پارادایم اثبات گرایی و پسا ساختارگرایی طراحی و اجرا گردیده است. در این راستا، جامعه ی تحقیق بر اساس دسته بندی کیفی وزارت علوم خوشه بندی گردید و یک دانشگاه از بزرگ ترین خوشه (دانشگاه های درجه سه) انتخاب شد. با توجه به ماهیت دوگانه خلاقیت، با استفاده از دو آزمون استاندارد و متفاوت سنجش خلاقیت (تورنس و ندهرمان) اقدام به اندازه گیری میزان افزایش خلاقیت دانشجویان به وسیله هر دو آزمون استاندارد اندازه گیری خلاقیت گردید. در مرحله بعدی پژوهش، میزان مناسب بودن محیط آموزشی برای پرورش خلاقیت بر اساس پنج شاخص اساسی حاصل از مطالعات سویر مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمون از دانشجویان فارغ التحصیل خواسته شد در پرسشنامه ای به شیوه بسته بر اساس این معیارهای پنج گانه محیط آموزشی خود در طی تحصیل را ارزیابی کنند.

نتایج تحقیق نشانگر عدم افزایش خلاقیت عمومی دانشجویان و کاهش چشمگیر استفاده آن ها از قدرت تخیل و خلاقیت به عنوان ابزاری برای حل مسئله در طول دوره آموزش است. بر اساس نتایج تحقیق عدم ثبات اهداف و ارزش های طراحی در طول دوره آموزشی که از ساختار سیستم آموزشی ناشی می شود، از عوامل اساسی ناتوانی محیط آموزش معماری در پرورش خلاقیت دانشجویان است.

با توجه به نتایج حاصل از بررسی خلاقیت عمومی در دانشجویان به نظر می رسد محیط آموزش معماری به گونه ای است که برای افراد با خلاقیت عمومی پایین مفید بوده اما خلاقیت بسیار بالای افراد را برنمی تابد و شرایطی فراهم می شود که خلاقیت های بالا سرکوب شده و به متوسط جامعه نزدیک شوند. این محیط درمجموع نیز اثر معنی داری بر خلاقیت عمومی جامعه دانشجویان ندارد. از سوی دیگر کاهش شدید استفاده از شیوه تفکر تصوری و خلاق در طول دوره آموزشی نشان می دهد محیط آموزش طراحی معماری تفکر خلاق را پشتیبانی و تکریم نکرده و حتی خلاقیت را بیش ازحد مشخصی برنمی تابد.