تحلیل ساختار بازاررسانی محصول سیب ‏زمینی استان همدان؛ ترکیب انحصار عمده ‏فروشی و پدیده تارعنکبوتی

استان همدان قطب تولید سیب‏زمینی در کشور شناخته می شود؛ اما با وجود شرایط مناسب تولید، شرایط بازار این محصول مطلوبیست و تفاوت میان دریافتی کشاورزان با پرداخت نهایی مصرف‏ کنندگان سیب‏زمینی از چالش های موجود در بازار این محصول در استان همدان است. با این توصیف، هدف مطالعه حاضر تحلیل و ارزیابی ساختار بازار سیب‏ زمینی در استان همدان بود. بدین منظور، آمار سری زمانی ماهانه قیمت‏ ها در بازه زمانی فروردین 1385 تا فروردین 1398 در سطوح مختلف بازار ارزیابی شد، که حاکی از شکاف شدید و رو به رشد در حاشیه بازار این محصول بود. سپس، سازوکار انتقال قیمت و چگونگی سرایت نوسان‏ های قیمتی نیز با استفاده از مدل واریانس ناهمسانی شرطی چندمتغیره مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت، که نتایج همگی گویای وجود ساختاری ناکارآدر این بازار بود، به‏ گونه‏ ای که کشاورزان را در موضع عمل تارعنکبوتی و عمده ‏فروشان را در موضع انحصار تثبیت کرده است. بر پایه یافته ها و نتایج میدانی پژوهش حاضر، چهار ویژگی خاص بازار سیب‏زمینی (شامل کم‏کشش بودن محصول، فسادپذیری محصول، ظرفیت اندک انبارداری و هزینه های بالای احداث سردخانه و نیز عدم وجود برنامه ای مدون برای صادرات محصول) از عوامل ایجاد این ساختار ناکارآست که در سیاست‏گذاری های آتی، باید به‏ویژه بدان توجه شود.