تاثیر ایدئولوژی میرزای نائینی درتحولات مذهبی عصر مشروطه

سلاطین قاجار درصدد آن بودند تا با القاء سایه خدا بودن خود در زمین، سال ها در پوشش مذهب، جان و مال و سرزمین مردم را به نام دفاع از مذهب، ملک شخصی خود تلقی کنند. علمای مشروطه خواه  همچون نایینی با تکیه بر عناصر عقل، اصول فقه، قرآن و سنت، به اجتهاد در مفاهیم جدید گفتمان غربی در قالب نظام مشروطه پرداختند تا سازگاری کیش شیعه را با مفاهیم عقلی و تناسب شرع را با بعضی از اصول عقلی گفتمان غربی مانند آزادی، برابری، پارلمان، اکثریت آرا، رفراندوم و نظایر آن نشان دهند؛ بنا بر این، تحولات تفکر دینی بر جنبش مشروطه حاکم شد و دولت مدرن بر پایه آموزه های دینی در ایران شکل گرفت و توسط رهبران روحانی چون علامه نایینی تثبیت شد میرزای نایینی با حمایت از نهضت مشروطه الگوی شکل حکومت را برای جلوگیری از استبداد قاجار، طراحی کرد. او استبداد دینی-مذهبی را خطرناک تر از استبداد برآمده از دربار تشریح کرد. او بر این باور بود که با قانون گذاری، مشارکت مردم و شورا، می توان از توانایی مذهب در عرصه سیاسی و اجتماعی رونمایی کرد. جستار حاضر در پژوهشی توصیفی - تحلیلی به بررسی تاثیر گذاری افکار نایینی می پردازد. ایشان با تفکیک مفهوم آزادی از رهایی، در مقابل کسانی که آزادی را در تعارض با مذهب می پنداشتند این تحول را رقم زد که تصور دین و مذهب بدون آزادی، جفا به مذهب و برداشت نادرست از دین است. نتایج تحقیق نشان می دهد که میرزای نایینی با طرح اصل مساوات که احکام و قوانین برای فقیر و غنی، رعیت و ارباب باید به تساوی اجرا شود، بانی تحول دیگری در عصر مشروطه شد.