بررسی رابطه میان نقش و هندسه فرش ایرانی و هندسه و تناسبات فضای داخلی خانه، نمونه موردی: خانه های دوره قاجاریه و پهلوی شهر تهران

نشانه های تطبیق میان معماری و فرش ایرانی از منظر هندسه و تناسبات وجود دارد مبنی بر اینکه ابعاد فضای داخلی خانه و ابعاد فرش ارتباط تنگاتنگی با هم داشته اند. توجه به فرش در دو بعد طرح و ابعاد هندسی به عنوان عاملی مهم در شکل گیری ابعاد فضای داخلی خانه ایرانی بوده است. این پژوهش بر آن است با مطالعه رابطه میان نظام شکل گیری فضا های داخلی خانه (در دوران قاجار و اوایل پهلوی در تهران را)  و ابعاد و هندسه فرش ایرانی را رمز گشایی نماید. در این راستا از روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر فن تحلیل داده ها و همینطور مطالعات میدانی-کتابحانه ای استفاده گردیده است. جامعه آماری تناسبات شاخص فرش در نواحی مختلف ایران شناسایی، سپس در تناسبات پلان خانه ها مورد ارزیابی قرار گرفته اند. با استفاده از فرمول کوکران 30 نمونه از خانه های تهران دوره قاجار و پهلوی در بافت تاریخی تهران به صورت تصادفی انتخاب گردیده اند که بتواند به درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب به سوالات پژوهش پاسخ دهند. دستور زبان های هندسی، سامانه های تولید کننده ای هستند که بر پایه مجموعه ای از قاعده های هندسی به طراحی منجر شده و بر مبنای قواعد هندسی کار می کنند. روش شناسی قوانین، تاویل پدیدار شناسی خانه های دوره قاجاری با روش ماکس ون منن است فلذا، کیفیت خانه های قاجاریه در این مقاله به عنوان یک پژوهش پدیدار شناسی بر مبنای تجربه زیسته در خانه استوار است. نتایج حاصل از تحلیل نمونه های موردی خانه های دوره قاجاریه و پهلوی شهر تهران نشان می دهد که در بیشتر خانه های تهران ابعاد اتاق خانه ها براساس (تناسبات طلایی ایرانی و یونانی)، (تناسبات بر اساس تزیینات سقف)، (تناسبات بر اساس ابعاد رایج فرش، با محاط شدن کف اتاق بر ابعاد فرش) غالب بوده، در اوایل دوران قاجار شکل گیری اتاق خانه ها بر اساس تناسبات طلایی ایرانی بوده سپس در اواخر دوران قاجار و دوران پهلوی تناسبات فرش به عنوان معیار اصلی شکل گیری خانه ها تاثیر گذار بوده است.