بررسی تصویر شاه- انسان کامل در متون نثر تعلیمی (قابوس نامه، سیاست نامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک الملوک)

عرفان و سیاست دو مقوله‌ای هستند که با هم نسبت دارند و بر هم تاثیر می‌نهند. تلفیق شخصیت شاه- حاکم با انسان کامل عرفانی، یکی از جایگاه‌های این اثرگذاری است. انسان‌ها در پی پیدا کردن الگوی انسان کامل عرفانی، با نسبت دادن فره ایزدی و تایید الهی، شاهان را نمونه آن الگو دانسته‌اند. این الگو دارای ویژگی‌‌هایی مشابه با انسان کامل مورد نظر ادیان غیر الهی و الهی است؛ از جمله داشتن فره ایزدی، عادل، خردمند و حکیم بودن. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل-محتوا، تاثیر عرفان را در شکل‌گیری تصویر شاه-انسان کامل در متون تعلیمی (قابوس‌نامه، سیاست‌نامه، اخلاق ناصری، گلستان سعدی و سلوک ‌الملوک) بررسی کرده و نتایج تحقیق حاکی از آن است که نگرش عرفانی در تصویر و ترسیم شخصیت شاه- حاکم در متون غیر عرفانی (تعلیمی) نقش بسزایی داشته است. بر این اساس، ما با دو نوع نگرش روبه‌رو هستیم: 1. شاه-انسان کامل قابل ‌تحقق؛ 2. شاه-انسان کامل غیر قابل ‌تحقق (ایدیال). بر اساس بررسی‌های به‌‌عمل‌‌آمده شاه-انسان کامل غیر قابل‌ تحقق، فقط در سلوک ‌الملوک توصیف ‌شده است.