ارزیابی وضعیت مدیریت آبیاری و امکان بهبود آن در مزارع گندم در شبکه آبیاری سد سیستان با استفاده از مدل SWAP

در این تحقیق وضعیت موجود بهره وری آب برای تولید گندم و امکان بکارگیری راهکارهای افزایش بهره وری آب در شرایط مختلف دسترسی به آب در شبکه آبیاری سد سیستان، تعیین و تجزیه و تحلیل شد. بدین منظور با در نظر گرفتن وضعیت موجود بهره برداری از منابع آب، مقادیر مختلف آب آبیاری و بهره گیری از اطلاعات مزرعه ای، مدل شبیه سازی SWAP، واسنجی و صحت سنجی شد. برای تعیین برنامه آبیاری (زمان و عمق)، از توابع تولید آب کاربردی برای محصول گندم استفاده شد. نتایج اندازه گیری های مزرعه ای در سال زراعی 1396-1395 در شبکه آبیاری مطالعه شده نشان داد که در شرایط موجود، کشاورزان منطقه به طور میانگین محصول گندم را در چهار نوبت آبیاری می کنند و متوسط عملکرد محصول حدود 1450 کیلوگرم در هکتار و بهره وری آب حدود 41/0 کیلوگرم بر مترمکعب است. این نتایج نشان می دهد که از آب قابل دسترس به شکل مناسبی بهره برداری نمی شود و باید با راهکارهای کاربردی برای بهبود بهره وری آب اقدام شود. نتایج صحت سنجی و واسنجی مدل SWAPنیز نشان دهنده صحت بالای مدل در منطقه مطالعه بود. نتایج سناریوهای مختلف مدیریتی حذف تعدادی از نوبت های آبیاری نسبت به شرایط موجود نشان داد که اگرچه در بهره وری آب تفاوت فاحشی مشاهده نشد اما عملکرد محصول حدود 37 % کاهش یافت. نتایج ارزیابی سناریوهای کاهش عمق و دور آبیاری (استفاده از 640 میلی متر آب در کل فصل و آبیاری به میزان 40 میلی متر در هر نوبت)، نشان داد که در صورت تامین مطمین و به موقع آب و اجرای آبیاری در نوبت های بیشتر می توان بهره وری آب را نسبت به سناریوی مبنا به مقدار 30 % و عملکرد محصول را تا دو برابر شرایط موجود افزایش داد. در این سناریوها وجود رطوبت مناسب در عمق ریشه گیاه باعث افزایش محصول شده و مقدار نفوذ عمقی به شدت کاهش یافت چون میزان آب کاربردی کشاورزان به علل مختلف بیش از اندازه است، از این رو، توصیه می شود شیوه های بهبود مدیریت آبیاری و مدیریت زراعی با توجه به آب قابل دسترس در شبکه آبیاری به کشاورزان آموزش داده شود تا آن ها خود به توزیع آب، متناسب با نیاز واقعی گیاه و آبیاری در زمان مناسب و به میزان کفایت روی آورند.