تضاد آب و راهبردهای مدیریت آن در بین استفاده کنندگان از چاه های آب مشترک: مورد مطالعه کشاورزان شهرستان بهار در استان همدان

اگرچه تنش بر سر آب افزایش یافته است، اما احتمال بروز تضاد درباره منابع آب مشترک بیشتر است. تحقیق حاضر با هدف بررسی تضاد آب و روش های مدیریت آن در بین کشاورزان انجام گرفت.

این تحقیق با روش توصیفی-پیمایشی انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه بود که روایی آن با مراجعه به اساتید دانشگاه تایید گردید. جمعیت موردمطالعه، کشاورزان شهرستان بهار در استان همدان بودند که از چاه های آب مشترک برای تامین آب کشاورزی استفاده می کردند. با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه برابر 214 نفر برآورد گردید که با روش نمونه گیری ساده تصادفی انتخاب شدند.

یافته های پژوهش نشان داد در دامنه امتیاز 1 تا 5، "خشکسالی" و "افزایش تعداد کشاورزان" به ترتیب با میانگین 56/3 و 45/3، از دلایل اصلی ایجاد تضاد آب کشاورزی می باشند. همچنین اولویت روش های کاهش تضاد آب مربوط به مشارکت کشاورزان در مدیریت آب چاه های کشاورزی و مذاکره با آنان پیرامون آب بود. نتایج نشان داد در مقیاس با دامنه 13 تا 65، تضاد ادراک شده پیرامون آب کشاورزی با میانگین 51/38 در حد متوسط بود و با افزایش فاصله مزرعه از چاه آب، مساحت زمین کشاورزی اجاره ای و همچنین درآمد سالانه از فعالیت های غیر کشاورزی، ادراک و احساس کشاورزان از تضاد آب کشاورزی افزایش می یافت. در مقابل، با افزایش مساحت زمین کشاورزی ملکی و میزان درآمد حاصل از کشاورزی، ادراک و احساس کشاورزان از تضاد آب کشاورزی کمتر می شد. بیشترین استفاده کشاورزان برای مدیریت تضاد آب از راهبرد «کنترل» بود. از این نظر، راهبرد «راه حل گرایی» و راهبرد «عدم مقابله» به ترتیب در اولویت های بعدی قرار داشتند.

لازم است سیاست های مناسب برای محافظت از کشاورزان در هنگام خشکسالی به منظور کاهش تضاد آب دنبال شود. کسب درآمد از طریق فعالیت های غیرکشاورزی به تنهایی نمی تواند ادراک کشاورزان از تضاد آب را کاهش دهد و افزایش درآمد کشاورزان از کشاورزی برای کاهش تضاد آب مورد نیاز است. برگزاری جلسات گفتگو و تعامل بین کشاورزان می تواند به تحلیل دلایل تضاد آب کشاورزی و یافتن روش های مناسب برای کاهش آن کمک نماید.