مطالعه تطبیقی شرط تعیین قراردادی خسارت نقض تعهد قراردادی در حقوق ایران و افغانستان

شرط تعیین قراردادی خسارت تخلف از اجرای تعهد در نظام های حقوقی ایران و افغانستان یکی از ضمانت های اجرای قراردادی نقض قرارداد است که طرفین هنگام انعقاد قرارداد خسارات ناشی از نقض را با درنظر داشتن معیارهای متفاوت سنجش نموده، بر مبنای آن توافق می کنند که هرگاه یکی از متعاقدین از اجرای آنچه به عهده وی گذاشته شده تخلف ورزد، باید میزان خسارتی را که در قرارداد معین شده است به طرف مقابل پرداخت کند. شرط تعیین قراردادی خسارت نسبت به قرارداد اصلی جنبه فرعی و تبعی داشته، لزوم و جواز عقد اصلی به آن سرایت می کند. البته، شرط تعیین قراردادی خسارت به طور مطلق لازم الوفا است؛ اعم از اینکه عقدی که در آن شرط درج شده است قرارداد لازم باشد یا جایز، و تا زمانی که عقد جایز فسخ نشده، شرط مندرج در آن همچنان لازم الوفا است. در حقوق افغانستان اشتراط شرط تعیین قراردادی خسارت موجب می شود که مشروط علیه در صورت نقض قرارداد مفاد شرط را اجرا کند و در فرض تخلف از اجرای مفاد شرط، مشروط له می تواند خواستار اجبار مشروط علیه یا فسخ قرارداد از مقامات قضایی گردد. اما در حقوق ایران مشروط له صرفا در صورتی می تواند قرارداد را فسخ کند که امکان اجرای مفاد شرط وجود نداشته باشد. از سوی دیگر، فسخ به دلیل عدم اجرای مفاد شرط در حقوق ایران عمل غیرقضایی است و مشروط له بی آنکه به دادگاه مراجعه کند، خود می تواند قرارداد را فسخ نماید.