بررسی تطبیقی اندیشه سیاسی توماس هابز و خواجه نظام الملک طوسی در باب جایگاه حاکم، مردم و قانون در جامعه

دوام هر جامعه‌ای بر قانون و امنیت مردم آن استوار می‌باشد. همچنین از قانون می‌توان به مثابه مهمترین رشته پیوند میان مردم و حاکمیت نام برد. لذا در طول تاریخ میان اندیشمندان در باب قانون، حاکم و مردم همواره دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی- تحلیلی به طرح این سوال می‌پردازد که، اندیشه سیاسی توماس هابز، اندیشمند انگلیسی قرن هفدهم میلادی و خواجه نظام الملک طوسی به لحاظ خاستگاه و پیامد چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد؟ در فرضیه مطرح شده نیز می-توان گفت: مهمترین خاستگاه اندیشه سیاسی هابز مبتنی برقرارداد اجتماعی می‌باشد، اما خاستگاه اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک مبتنی بر دین است، مهمترین وجه تشابه هابز و خواجه نظام الملک طوسی را می‌توان بر تقدم امنیت بر عدالت و برابری و به مثابه اصلی‌ترین مفهوم در توجیه حاکمیت مطلقه نام برد. مهمترین یافته‌های این پژوهش عبارتند از: در منظومه فکری هابز، قانون بیشتر به نفع حاکم بوده و مردم می‌بایست از حاکم فرمانبرداری کامل داشته باشند، اما خواجه نظام الملک با تاکید بر حق الهی پادشاهی، مردم را رعیت حاکم دانسته و سیاست استیلا و غلبه را تشدید می‌سازد. هابز و نظام الملک هر دو امنیت جامعه و مردم را در سایه حاکم قرار می‌دهند، اما حاکم هابز برگزیده مردم و قرارداد اجتماعی است،‌ اما حاکم خواجه نظام المک برگزیده خداوند می‌باشد.