تاثیر باکتری های تثبیت کننده نیتروژن بر عملکرد و برخی عناصر غذایی پر مصرف در دو رقم جو

نحوه مدیریت مصرف نیتروژن به عنوان یکی از مهمترین عتاصر غذایی و چالش های کاربرد آن در مزارع مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. به دلیل مقدار پایین نیتروژن در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک و همچنین اثرات سوء زیست محیطی حاصل از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی نیتروژن دار، نقش تثبیت کننده های زیستی نیتروژن بسیار مهم است. برخی پژوهش ها درباره نحوه استفاده از باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و تاثیرات آن ها بر افزایش عملکرد گیاهان مختلف انجام شده است. هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش باکتری های تثبیت کننده نیتروژن (ازتوباکتر و آزوسپیریلوم) بر عملکرد و غلظت برخی عناصر غذایی پر مصرف ارقام جو می باشد.

مواد و روش ها: 

آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز روی دو رقم جو در فصل زراعی 1396-97 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ارقام جو زهک و نیمروز و منابع تامین نیتروژن نیز در شش سطح شامل شاهد (بدون استفاده از کود)، تلقیح بذر با ازتوباکتر کروکوکوم  Azotobacter chroococcum، تلقیح بذر با آزوسپیریلوم لیپوفروم  Azospirillum lipoferum، تلقیح بذر با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به صورت همراه، تلقیح بذر با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره درهکتار به عنوان منبع تامین نیتروژن و استفاده از 200 کیلوگرم اوره در هکتار به عنوان منبع تامین نیتروژن به تنهایی بودند. پس از برداشت به روش دستی عملکرد و اجزای عملکرد و نیز میزان عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر دانه اندازه گیری شد.

نتایج نشان داد در رقم نیمروز استفاده از ترکیب ازتوباکتر همراه با آزوسپیریلوم و تلفیق آن با 100 کیلوگرم اوره، ارتفاع گیاه و تعداد سنبله در متر مربع را به ترتیب 74/9 و 18 درصد نسبت به شاهد افزایش می دهد. همچنین کاربرد ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره در هکتار 18 درصد وزن هزاردانه را افزایش داد. افزایش 27/27 درصدی عملکرد زیست توده نسبت به شاهد نیز در تیمار استفاده از هر دو باکتری به صورت تلفیقی مشاهده شد. استفاده از ترکیب ازتوباکتر و آزوسپیریلوم و 100 کیلوگرم اوره در هکتار به ترتیب باعث افزایش 40 و 33/21 درصدی عملکرد دانه رقم زهک و رقم نیمروز نسبت به شاهد شد. تیمار کود تلفیقی ازتوباکتر و آزوسپیریلوم همراه با 100 کیلوگرم اوره درهکتار منجر به افزایش 6/21 درصدی میزان نیتروژن دانه جو گردید. تلقیح بذرها با آزوسپیریلوم در رقم زهک 58/9 درصد و تلقیح بذرهای رقم نیمروز با ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به صورت همراه، 30 درصد میزان فسفر دانه را نسبت به شاهد افزایش داد. در نهایت تلقیح بذرهای رقم زهک با آزوسپیریلوم 58/42 درصد و تلقیح بذرهای رقم نیمروز با ترکیب ازتوباکتر و آزوسپیریلوم 74/61 درصد میزان پتاسیم دانه را افزایش داد.

نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از ترکیب باکتری های تثبیت کننده نیتروژن ازتوباکتر و آزوسپیریلوم به همراه 100 کیلوگرم کود اوره می تواند میزان کود مصرفی را تا 50 درصد کاهش دهد و وزن هزار دانه، درصد نیتروژن دانه و عملکرد دانه را نیز بهبود ببخشد.